تحلیلی از دیدگاههای فلسفی فیزیکدانان معاصر
تحلیلی از دیدگاههای فلسفی فیزیکدانان معاصر، به قلم دکتر مهدی گلشنی (متولد 1317ش)، پژوهشگر، متخصص فلسفه علم و چهره ماندگار عرصه فیزیک، نوشته شده است. این کتاب، به تحلیل و بررسی دیدگاههای فلسفی فیزیکدانان معاصر، بهویژه در ارتباط با انقلاب کوانتومی و مبانی فلسفی فیزیک جدید، میپردازد.
| تحلیلی از دیدگاههای فلسفی فیزیکدانان معاصر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | گلشنی، مهدی (نويسنده) |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1390ش |
| چاپ | 5 |
| موضوع | فیزیک کوانتوم - فیزیک - فلسفه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اهمیت کتاب
- پرداختن به مسائل بنیادی فلسفی در فیزیک: این کتاب به رابطهی علم و فلسفه، بهویژه در چارچوب مکانیک کوانتومی، میپردازد و مسائل فلسفی مهم فیزیک را مورد بحث قرار میدهد.
- کاربردی برای متخصصان فیزیک و فلسفه: مباحث این کتاب برای آشنایی با جریان فیزیک و فلسفه معاصر بسیار خوب مورد تحقیق قرار گرفته است؛ لذا برای هر دو قلمرو حوزه و دانشگاه کاملا مفید است[۱].
انگیزه نگارش
نویسنده، این کتاب را به امید آنکه طرح مسائل آن، قدمی در جهت روشن کردن بحران حاکم بر تفکر فیزیکدانان معاصر و اصلاح بینش پوزیتیویستی و ابزارنگارانه حاکم بر غالب فیزیکدانان این مرزوبوم باشد، نگاشته است[۲].
ساختار
این کتاب در یک جلد منتشر شده و شامل پیشگفتار علامه جعفری، مقدمه و نه فصل اصلی و همچنین بخشهای فرهنگ اصطلاحات و واژهنامههای انگلیسی - فارسی و فارسی - انگلیسی و فهرست اعلام است.
سبک نگارش
- تحلیلی و دانشگاهی: عنوان کتاب، نشاندهندهی رویکرد تحلیلی و آکادمیک نویسنده است.
- استناد گسترده و دقیق: نویسنده، بهطور مداوم به نقلقولها و ارجاعات متعدد از آثار فیزیکدانان و فلاسفه برجسته میپردازد و هر ارجاع با شماره صفحه، مشخص شده است[۳].
- ساختارمند و منطقی: مباحث بهصورت گامبهگام و با طرح دیدگاههای مختلف، تحلیل و نقد آنها، پیش میروند.
- تاریخی - فلسفی: نویسنده، ریشههای تاریخی و سیر تحول اندیشههای فلسفی را در بستر فیزیک بررسی میکند.
- واضح و منسجم: باوجود پیچیدگی موضوع، مطالب بهگونهای بیان شده است که برای خواننده قابل فهم باشد.
گزارش محتوا
- پیشگفتار علامه جعفری: علامه جعفری، با خاطرنشان کردن این نکته که: «همزمان با پیشرفت فیزیک از دیدگاه علمی محض، مسائل فراوانی در قلمرو فیزیک نظری که کمال اهمیت دارند نیز توسعه یافته است. ضرورت و ارزش فوقالعاده این مسائل را در سه جهت میتوان در نظر گرفت»، این سه جهت را که یکی از آنها عبارت است از: «این مسائل، مانند مقدماتی ضروری برای هر روز معارف جدیدتر و کاملتر در قلمرو فیزیک است که در طرز تفکرات جهانشناسی و حتی در مبانی علوم انسانی و طرز برداشت از آنها، تأثیرات بااهمیتی را ایجاد می نماید»، مفصلا توضیح داده و سپس به معرفی کتاب حاضر و بیان امتیازات آن، پرداخته است[۴].
- مقدمه مؤلف: نویسنده، با اشاره به اینکه: «فیزیک کلاسیک با کارهای گالیله و نیوتون نضج گرفت و با نظریه الکترومغناطیسی ماکسول در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی به کمال خود رسید، اما در قرن نوزدهم بعضی پدیدهها مورد بررسی قرار گرفتند که توجیه آنها در چهارچوب فیزیک کلاسیک میسر نبود»، از نظریه نسبیت خاص اینشتین و نظریه کوانتوم پلانک و توانایی آنها در حل پارهای از مشکلات سخن گفته و سپس از مکانیک کوانتومی یاد کرده و از فروریختن بسیاری از شالودههای فلسفی فیزیک کلاسیک بحث کرده و در آخر توضیحاتی را پیرامون مطالب کتاب حاضر عرضه کرده است[۵].
- محتوای کتاب از زبان نویسنده: «در این کتاب ما ابتدا به خلاصهای از نوآوریهای مکانیک کوانتومی پرداختهایم. سپس در طی چهار فصل، نظرات بور (یکی از بنیانگذاران مکتب کپنهاگی) و اینشتین و بوهم (دو نفر از سختترین مخالفان این مکتب) را بهتفصیل بیان کردهایم. سپس در طی دو فصل، دوتا از مهمترین مسائل مورد مناقشه این دو گروه، یعنی اصل عدم قطعیت و واقعیت فیزیکی را مورد بررسی قرر دادهایم و در فصل بعد، مسئله اهمیت فلسفه برای فیزیکدانان را طرح کردهایم. در فصل آخر، سلطه ریاضیات بر فیزیک در بعضی از حوزههای بنیادی فیزیک در دهههای اخیر و نقش مُد در رواج بعضی از نظریههای فیزیکی مورد بحث قرار گرفته است. این فصول که برخی از آنها قبلا بهصورت مقاله مستقل منتشر شده بود، طوری تنظیم شدهاند که بتوان هر فصل را بدون رجوع به فصول دیگر خواند»[۶].
- عناوین فصول کتاب:
- انقلاب کوانتومی و مبانی فلسفی فیزیک جدید[۷]؛
- دیدگاههای معرفتشناختی بور [۸]؛
- تأثر بور از فلاسفه و علمای قرن نوزدهم[۹]؛
- طبیعتشناسی از دیدگاه اینشتین[۱۰]؛
- کلنگری و موجبیت در فیزیک کوانتومی بوهم[۱۱]؛
- عدم قطعیت یا عدم یقین[۱۲]؛
- واقعیت فیزیکی[۱۳]؛
- آیا فیزیکدانان از فلسفه مستغنی هستند؟[۱۴]؛
- ریاضیات، فهم فیزیکی و مُد[۱۵].
پانویس
- ↑ ر.ک: پیشگفتار علامه جعفری، صفحه سیزده - چهارده
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص25
- ↑ مثلا، ر.ک: مقدمه، ص16-18؛ متن کتاب، ص57، 106، 114، 126 و 191
- ↑ ر.ک: پیشگفتار علامه جعفری، صفحه نه - پانزده
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص1-27
- ↑ ر.ک: همان، ص24-25
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص33
- ↑ ر.ک: همان، ص83
- ↑ ر.ک: همان، ص121
- ↑ ر.ک: همان، ص155
- ↑ ر.ک: همان، ص201
- ↑ ر.ک: همان، ص225
- ↑ ر.ک: همان، ص273
- ↑ ر.ک: همان، ص319
- ↑ ر.ک: همان، ص385
منابع مقاله
پیشگفتار، مقدمه و متن کتاب.