برنامه مؤسسۀ فرانکلین در ایران و سرگذشت همایون صنعتیزاده
برنامۀ مؤسسۀ فرانکلین در ایران و سرگذشت همایون صنعتیزاده تألیف فرید مرادی؛ این کتاب به بررسی تاریخچه و فعالیتهای مؤسسه فرانکلین در ایران و سرگذشت همایون صنعتیزاده، مدیر این مؤسسه میپردازد. نویسنده در این اثر به تحلیل اهداف، برنامهها و تأثیرات فرهنگی این مؤسسه آمریکایی در ایران پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ میپردازد و نشان میدهد که چگونه صنعتیزاده توانست روشنفکران چپگرا را زیر چتر این مؤسسه گرد آورد.
| برنامۀ مؤسسۀ فرانکلین در ایران و سرگذشت همایون صنعتیزاده | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مرادی، فرید (نویسنده) |
| ناشر | کتاب سرزمین |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-622-91442-0-6 |
| موضوع | صنعتیزاده، همایون، ١٣٠٢-١٣٨٨ -- سرگذشتنامه، مؤسسه انتشارات فرانکلین (نیویورک)، نشر و ناشران - ایران -- تاریخ -- قرن ۱۴ |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Z 450 |
ساختار
این کتاب شامل یک درگاه سخن، بخشهای متعدد اصلی و چندین ضمیمه میباشد.
گزارش کتاب
کتاب "برنامۀ مؤسسۀ فرانکلین در ایران و سرگذشت همایون صنعتیزاده" اثر فرید مرادی، پژوهشی عمیق در مورد یکی از تأثیرگذارترین نهادهای فرهنگی در ایران معاصر است. نویسنده در این کتاب به بررسی راز و رمز فراز و فرود مؤسسه انتشارات فرانکلین و بنگاه ترجمه و نشر کتاب میپردازد که تأثیرات آن تا به امروز در حوزه نشر ایران ادامه دارد.
نویسنده با استناد به نظر عبدالحسین آذرنگ تأکید میکند که فرانکلین یک "برنامه" بود نه یک "نهاد"، و همانند همه برنامهها دارای عمر مفید مشخصی بود که با تحقق اهدافش به پایان رسید. این مؤسسه پس از ۲۵ سال فعالیت در سال ۱۳۵۵ شمسی کار خود را به پایان رساند.
مرادی به تحلیل دلایل انتخاب همایون صنعتیزاده به عنوان مدیر فرانکلین میپردازد و نشان میدهد که این انتخاب در بستر سیاسی خاص پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ صورت گرفت. آمریکا که نقش اصلی را در این کودتا داشت، با فضای فرهنگی ایران که تحت تأثیر شدید چپ و حزب توده قرار داشت، مواجه بود. صنعتیزاده به دلیل روابطش با حزب توده و آشنایی با روشنفکران چپ، فرد مناسبی برای گردآوری این روشنفکران تحت چتر فرانکلین بود.
نویسنده به روابط گسترده صنعتیزاده با سفارت آمریکا اشاره میکند و نشان میدهد که او مورد وثوق و حتی مشورتهای سیاسی قرار میگرفته است. از جمله به دیدار او با مارتین هرتز، کارشناس اطلاعاتی سفارت آمریکا، اشاره شده که در اسناد ساواک نیز ثبت شده است.
یکی از برنامههای مهم فرانکلین، انحصار چاپ کتابهای درسی بود که به آمریکاییها امکان داد با آموزش گروهی از مؤلفان، متونی برای تغییر شیوه زندگی در خانوادههای ایرانی فراهم آورند. نویسنده به این مسئله مهم میپردازد که واگذاری انحصار انتشار کتابهای درسی یک کشور به کشور دیگر، نشان از وابستگی رژیم پهلوی به آمریکا داشت.
کتاب به بررسی همکاران اولیه فرانکلین از جمله نجف دریابندری، احمد سمیعی، شمسالدین ادیب سلطانی، جهانگیر افکاری و حسن مرندی میپردازد و نشان میدهد که چگونه این افراد جذب فرانکلین شدند و در راستای برنامههای این مؤسسه عمل کردند. همچنین به فعالیتهایی مانند چاپ کتابهای درسی افغانستان، مبارزه با بیسوادی، انتشار مجلات پیک، و تأسیس چاپخانه افست و کارخانه کاغذ پارس پرداخته شده است.
نویسنده در نهایت به این پرسش اساسی میپردازد که اگر فرانکلین دست به این کار نمیزد، آیا آلترناتیوی از اهل فکر و اندیشه در ایران وجود داشت تا بدیلی برای فرانکلین بسازد؟ این کتاب با ارائه اسناد و تحلیلهای تاریخی، تصویر جامعی از نقش و تأثیر فرانکلین در تحولات فرهنگی ایران معاصر ارائه میدهد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات