صنعتیزاده، همایون
همایون صنعتیزاده (۱۳۰۴-۱۳۸۸ش)، کارآفرین، نویسنده، مترجم، مدیر انتشارات فرانکلین و از پیشکسوتان صنعت نشر ایران، اهل کرمان بود. او از چهرههای بحثبرانگیز فرهنگی-اقتصادی در دوره پهلوی و پس از انقلاب به شمار میرود که فعالیتهایش در مؤسسه فرانکلین با اهداف فرهنگی آمریکا پیوند داشت و همچنین به عنوان یکی از پایهگذاران صنایع مدرن در ایران شناخته میشود.
| همایون صنعتیزاده | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | همایون صنعتیزاده کرمانی |
| نامهای دیگر | همایون صنعتیزاده کرمانی، Homayoun Sanaatizadeh |
| نام پدر | عبدالحسین صنعتی |
| ولادت | ۱۳۰۴ش |
| محل تولد | تهران، ایران |
| محل زندگی | تهران، کرمان |
| رحلت | ۱۳۸۸ش |
| مدفن | دهستان لالهزار، کرمان |
| طول عمر | ۸۴ سال |
| همسر | شهیندخت سرلتی (صنعتی) |
| خویشاوندان | مهدخت صنعتی (خواهر)، هادی دولتآبادی (پدربزرگ مادری)، سید یحیی دولتآبادی (دایی)، صدیقه دولتآبادی (خاله) |
| پیشه | کارآفرین، نویسنده، مترجم، ناشر، پژوهشگر |
| منصب | مدیر مؤسسه انتشارات فرانکلین ایران |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | تاریخ ایران باستان، گاهشماری، نجوم، ادیان باستان |
| برخی آثار | |
ولادت
همایون صنعتیزاده در سال ۱۳۰۴ شمسی در تهران به دنیا آمد. پدرش، عبدالحسین صنعتی، از نخستین رماننویسان ایرانی و از تجار فرش و فیروزه بود که از خاندانی با گرایشهای بابی ازلی برخاسته بود.[۱] کودکی خود را در کرمان نزد پدربزرگ و مادربزرگش گذراند. پدربزرگش، علیاکبر صنعتیزاده، مؤسس نخستین سینمای کرمان و پرورشگاه صنعتی کرمان بود. مادرش، قمرتاج دولتآبادی، کوچکترین دختر میرزا هادی دولتآبادی و خواهر میرزا یحیی دولتآبادی و صدیقه دولتآبادی از پیشگامان جنبش زنان در ایران بود.
تحصیلات
وی برای تحصیل در مقطع دبیرستان به تهران آمد و در دبیرستان البرز، که مدرسهای با مدیریت زردشتیها بود، مشغول به تحصیل شد. در همین دوران با ایرج افشار، مورخ و کتابدار مشهور، دوست شد. همزمان با وقایع شهریور ۱۳۲۰ و اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، دبیرستان را ناتمام رها کرد و به کرمان بازگشت. پس از آن، علیرغم میل پدر، هرگز به دانشگاه نرفت و به جای آن، وارد عرصه بازرگانی شد و به عنوان شاگرد در یک تجارتخانه در بازار تهران مشغول به کار گردید. بعدها موفق شد دیپلم خود را در اصفهان بگیرد.
فعالیتها
فعالیتهای همایون صنعتیزاده بسیار گسترده و متنوع بود و حوزههای فرهنگ، صنعت و کشاورزی را دربر میگرفت. در حوزه فرهنگی، مهمترین فعالیت او تأسیس و مدیریت «مؤسسه انتشارات فرانکلین ایران» در سال ۱۳۳۳ شمسی بود. این مؤسسه که با حمایت مالی و هدفمند دولت آمریکا و با هدف «گسترش فلسفه و ادبیات آمریکایی در ایران» راهاندازی شد، به یکی از مراکز اصلی ترجمه و نشر کتابهای غربی در ایران تبدیل گردید.[۲] صنعتیزاده در این مؤسسه برای نخستین بار در ایران، حق کپیرایت بینالمللی را رعایت میکرد. از دیگر اقدامات فرهنگی وی میتوان به تأسیس «سازمان کتابهای جیبی» با مدیریت داریوش همایون، تأسیس «چاپخانه افست» و مشارکت در تدوین و چاپ «دائرةالمعارف فارسی» (مشهور به دائرةالمعارف مصاحب) با کمک مالی «بنیاد فورد» اشاره کرد. وی همچنین مسئولیت چاپ کتابهای درسی ایران و افغانستان را بر عهده داشت. در حوزه اقتصادی و صنعتی، او بنیانگذار شرکتهایی چون «کاغذسازی پارس»، «شرکت کشت مروارید کیش»، «شرکت رطب زهره» و «شرکت گلاب زهرا» بود. او در ایجاد «شهرک خزرشهر» در مازندران نیز نقش داشت. صنعتیزاده در دوران جوانی به حزب توده ایران پیوست و به منشی کمیته مرکزی حزب رسید، اما در سال ۱۳۲۵ از این حزب جدا شد و بلافاصله به استخدام سفارت انگلستان درآمد. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، او در اداره اطلاعات سفارت انگلیس فعال بود. اسناد ساواک او را به عنوان «کارمند بخش اطلاعات سفارت انگلیس» و دارای «ارتباط با سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA)» معرفی کردهاند. پس از انقلاب اسلامی، اموال او مصادره شد و به اتهامات فوق مدتی را در زندان گذراند، اما به طور مرموزی پس از چندی به شکل مرموزی آزاد شد.[۳] وی در سالهای پس از انقلاب، بیشتر وقت خود را به تحقیق در مورد تاریخ ایران باستان و کشاورزی در ملک پدریاش در لالهزار کرمان گذراند و کارخانه گلابگیری «گلاب زهرا» را توسعه داد.
وفات
همایون صنعتیزاده سرانجام در روز چهارشنبه، چهارم شهریور ماه ۱۳۸۸ شمسی پس از یک دوره بیماری در کرمان درگذشت. او هنگام مرگ ۸۴ سال داشت و در محل کار و زندگی خود، در دهستان لالهزار کرمان به خاک سپرده شد.
آثار
- تاریخ کیش زرتشت، مری بویس (سه جلد)
- چکیده تاریخ کیش زرتشت، مری بویس
- پس از اسکندر گجسته، مری بویس
- جغرافیای تاریخی ایران، ویلهلم بارتولد
- جغرافیای استرابو، سرزمینهای زیر فرمان هخامنشیان
- تاریخ سومر، ادوارد وولی
- ایران در شرق باستان، ارنست هرتسفلد
- علم در ایران باستان (مجموعه مقالات)
- تاریخ هند، رومیلا تاپار و پرسیوال اسپیر (دو جلد)
- تأثیر علم بر اندیشه (رابطه علم و دین)، ریچارد فاینمن
- جغرافیای اداری هخامنشی، آرنولد توین بی
- جغرافیای تاریخی ایران پیش از اسلام
- شیراز در روزگار حافظ، جان لیمبرت
- گاه شماری زرتشتی
- بیست و سه قصه، تولستوی
- پیدایش دانش نجوم، بارتل لیندرت ون در واردن
- گنجینه لغات مثنوی
- قالی عمر (شعر)
- شور گل (شعر)[۴]
پانويس
- ↑ ر.ک: همایون صنعتیزاده و انتشارات فرانکلین، اندیشکده مطالعات یهود
- ↑ ر.ک:کریمی، پژمان، سازمان میراث فرهنگی و حکایت نفوذ!، روزنامه کیهان،۲۱ مرداد ۱۳۹۶
- ↑ ر.ک: همایون صنعتیزاده و انتشارات فرانکلین، اندیشکده مطالعات یهود
- ↑ ر.ک: زندگینامه: همایون صنعتیزاده (۱۳۰۴-۱۳۸۸)، همشهری آنلاین، یکشنبه ۸ شهریور ۱۳۸۸