القرانات و تحویل سنى العالم
| القرانات و تحویل سنى العالم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن بازیار، محمد |
| مکان نشر | ایران - |
| موضوع | نجوم |
القرانات و تحویل سنى العالم نوشته ابن بازیار، محمد بن عبدالله بن عمر بغدادی قمى (د ح 245ق/ 859م)، در علم نجوم.
موضوع
چنان‌که از نامش پیداست اتصال یا مقارنه دو کوکب است که یکى در مدار بالاتر و دیگری در مدار پایین‌تر باشد. این دو، هر گاه در یک برج و در یک درجه به هم رسند، در نجوم، احکام آن دو را متصل یا مقترن گویند که حوادث جهان را با آنها تعلیل مى‌کردند. قِران مطلق، اقتران زحل و مشتری است و اگر مقصود قِران دو کوکب دیگر باشد، نام آن کواکب باید ذکر گردد. قرانات مجموعاً 6 نوع و 120 قسمند. ابن بازیار با استفاده از آن در اقتران کواکب مختلف در بروج گوناگون، نشانه‌ها و حوادث جهان مانند ظهور انبیا، سلسله‌ها، برخورد دولت‌ها، موالید بزرگان و حوادث طبیعى مانند سیل و طوفان و بیماری را بیان کرده است. از جمله احکام این کتاب، صورت زایچه (= زایش، زیک؟، لوحه دایره شکلى که دوایر متحدالمرکز در آن ترسیم شده و مورد استفاده منجمان احکامى‌است) انقراض دولت ساسانى و جایگزینى دولت اسلام در عراق است. این کتاب مورد استفاده و استناد دانشمندانى چون ابوریحان بیرونى واقع شده است.
گزارش محتوا
این کتاب دارای 8 مقاله و 63 فصل است. مقاله اول در 4 فصل، از ظهور انبیا و بزرگان، نیز کیفیت قران کواکب در بروج اسد، سنبله... و احکام هر یک بحث کرده است. مثلاً اگر کواکب در مثلثه آتشى (حمل، اسد و قوس که هر سه دارای یک طبع هستند) با یکدیگر اقتران یابند، مشرق زمینیان اقتدار مى‌یابند؛ و اگر در مثلثه خاکى (ثور، سنبله، جدی) قران پدید آید مغرب زمینیان اقتدار مى‌یابند. مقاله دوم در 8 فصل، شامل علل انتقال حکومت‌ها، موالید و زندگى و احوال بزرگان علمى و سیاسى و پیش بینى حوادث و وقایع سیاسى است. مقاله سوم در 6 فصل، از کیفیت اتصال کواکب و امتزاج آنها با یکدیگر در تحویل سال یا وقایع دیگر مانند موالید سخن گفته است، مثلاً وقتى مشتری در تسدیس یا تثلیث (دو «نظرِ» مودت و مسعود از «مشاکله نظری» یا «اتصال» سیارات که شامل مقارنه، تسدیس، تربیع، تثلیث و مقابله است) با زحل اقتران یابد (= قران یا مقارنه علیا)، حاکمان، اشراف و انبیا ظاهر مى‌شوند. مقاله چهارم در 12 فصل، درباره کیفیت شناخت دلالت‌های بروج سخن گفته است. مقاله پنجم در 7 فصل، به بحث از شناخت دلالت‌های کواکب به صورت انفرادی و توازی هر یک با بروج دیگر پرداخته است. مثلاً: توازی عطارد و برج جوزا دلالت بر جنگ بین مشرقیان و مغربیان و کثرت بیماری طاعون و مرگ و... دارد. مقاله ششم در 12 فصل، در کیفیت بازشناختن حوادث زمینى ناشى از تأثیرات کواکب علوی است که برخى بر بالای برخى دیگر حرکت مى‌کنند. مقاله هفتم در 12 فصل، به بحث از کیفیت دلالت‌های برج آخر یا یکى از طوالع تحویل سال‌ها در یکى از منازل کوکبها (در نجوم احکامى) پرداخته است. مقاله هشتم در 2 فصل، درباره کیفیت شناخت دلالت اجرام و کواکب علوی بر حوادث زمینى بحث کرده است.
نسخه‌ها
الف - نسخه‌ای که در این مقاله از آن استفاده شده تحت عنوان رسالة في القرانات، ضمن مجموعه رسایل نجومى کتابخانه على‌اصغر مهدوی در تهران موجود است. در این نسخه، هیچ اشاره‌ای از مؤلف به نام اثر نشده و به رغم انتساب آن به ابومعشر که برای اثباتش دلایل قطعى در دست نداریم، بروکلمان و سوتر طرف‌دار صحت انتساب آن به ابن بازیار هستند؛
ب - نسخه‌ای دیگر در کتابخانه آستان قدس رضوی به نام احکام النجوم وجود دارد که به ظن قوی در اواخر سده 8 یا اوایل سده 9ق استنساخ شده است. در صدر کتاب، ابومعشر بلخى به صراحت به عنوان نویسنده نام برده شده در حالى که در پایان از ابن بازیار به عنوان نویسنده آن یاد شده است.[۱]
پانویس
- ↑ ر.ک: ضيائى، على‌اكبر، ج3، ص89-90
منابع مقاله
ضيائى، على‌اكبر، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.