الفكر التربوي الإسلامي و تحديات المستقبل

الفكر التربوي الإسلامي و تحديات المستقبل
پدیدآوران	اسماعیل علی، سعید (نویسنده)
ناشر	دارالسلام للطباعه والنشر والتوزیع والترجمه
مکان نشر	قاهره
سال نشر	1427 ق/ 2006 م
موضوع	اسلام و آموزش و پرورش - آینده‌نگری,آداب تعلیم و تربیت,اخلاق اسلامی,آموزش و پرورش - فلسفه
کد کنگره	‏BP۲۳۰/۱۸/ع۸ف۸

الفكر التربوي الإسلامي و تحديات المستقبل تألیف سعید اسماعیل علی؛ کتاب حاضر پیش از این و با عنوان بحوث فى التربیه الاسلامیه (چاپ اول: قاهره، مرکز التنمیه والمعلومات، 1407 ق/ 1988 م) منتشر شده است. چاپ کنونى نسبت به چاپ پیشین اضافات و الحاقاتى دارد (ص 3).

تعلیم و تربیت اسلامى وجه مشترک و جامع مباحث نوزده‌گانه این کتاب است که پس از مقدمه چاپ یکم و مقدمه چاپ دوم (اول ناشر اخیر) به ترتیب ذیل آورده شده‌اند:

مراد از تربیت اسلامى چیست‌؟ در این جستار کوتاه، تربیت اسلامى به امامزاده سر راه تشبیه شده که هرکه از راه مى‌رسد به آن دخیل مى‌بندد. حاصل این امر نابسامانى در تربیت‌نگارى در حوزه تربیت اسلامى است که موجب پدید آمدن فضاى نام و نان براى افراد بى‌تعهد شده است.

چالش‌هاى فراروى اندیشه تربیت اسلامى در آینده: نگارنده معتقد است در آینده اندیشه تربیت در اسلام با چالش‌هایى روبه‌رو خواهد شد که وى به پنج مورد از آن‌ها اشاره کرده است.

ثابت و متغیر در تربیت اسلامى: دیدگاه هیچ عالم مسلمانى دربارۀ تربیت اسلامى مقدس و مطلق نیست، چه این دیدگاه‌ها از متغیرات تربیت اسلامى‌اند؛ تنها قرآن و سنت نبوى مقدس و مطلق‌اند و از ثوابت تربیت اسلامى به شمار مى‌روند.

تربیت اسلام... و تربیت در میان مسلمانان: مراد از تربیت اسلام، مفاهیم و ارزش‌ها و روش‌ها و رویکردهاى دربردارنده قرآن و سنت نبوى است. اما تربیت در میان مسلمانان به دو بخش تقسیم‌پذیر است: یکى تربیت مسلمانان، دیگرى آرا و افکار تربیتى عالمان مسلمان. تربیت مسلمانان بیان واقعیت رخ‌داده و تربیت اسلام نماینده نمونه آرمانى الهى وحیانى است؛ اندیشه تربیتى نشان‌دهنده آراى دانشمندان مسلمان و تفسیر آن‌ها از نمونه آرمانى وحیانى است؛ به مجموعه این مقولات، تربیت اسلامى اطلاق مى‌شود.

اسلامى ساختن تربیت، وظیفه‌اى دینى، نیازى اجتماعى، ضرورتى تربیتى: اگر رواباشد کسانى در اسلامى ساختن علوم طبیعى چون فیزیک و شیمى تردید روادارند، و بگویند حداکثر آن است که این علوم را مى‌توان هدایت اسلامى نمود و سمت‌وسوى اسلامى داد، اما بى‌تردید نمى‌توان در ضرورت اسلامى کردن تربیت تردید رواداشت (ص 40-41).

نگارنده در ادامه پس از اشارتى بس کوتاه به بعد اسلامى در تربیت معلم، به ارزش و جایگاه تربیت در فرهنگ عربى - اسلامى پرداخته است؛ سپس به بحث تربیت اسلامى و چالش‌هاى قرن بیست و یکم رسیده و در بازشکافت موضوع از طبیعى بودن چالش و ابتلا در زندگى بشر و نزاع ایدئولوژیک فراروى تربیت اسلامى یاد کرده است؛ سپس خطرات و تهدیداتى که متوجه اصل وجود تربیت اسلامى است، تهدید علیه مفهوم تربیت اسلامى، تهدیدات داخلى، تهدید ناشى از ضعف بنیه علمى بررسى شده است.

دیگر بحث‌هاى کتاب عبارت‌اند از: ابعاد تربیتى امر به معروف و نهى از منکر؛ آموزش سوارکارى در اسلام؛ تربیت جوانمردان (جوانمردپرورى)؛ آراى تربیتى قاضى عیاض (قرن پنجم)؛ مواضع تربیتى ابن‌ حجر عسقلانى (قرن هشتم و نهم)؛ درمان روح از نگاه ابن‌ حزم (قرن چهارم و پنجم)؛ نقد شوکانى (قرن دوازدهم) از تقلید؛ بازسازى تربیت دینى از نگاه طه حسین (معاصر)؛ تربیت شخصیت مسلمان از منظر محمد حسین هیکل (معاصر)؛ آینده دانش تربیت اسلامى و نوسازى آن.

• منابعى براى مطالعه بیشتر:

حامد سالم عایض حربى، التأصیل الاسلامى للعلوم التربویه و مناهجها من منظور التربیه الاسلامیه (چاپ اول: مکه مکرمه، جامعه ام‌القرى، 1418 ق/ 1997 م)؛ عبدالرحمن عبدالرحمن نقیب و منى سالوس، نحو تأصیل اسلامى للبحث التربوى (قاهره، دارالنشر للجامعات، 1420 ق)؛ مقداد یالجن، اساسیات التأصیل والتوجیه الاسلامى للعلوم والمعارف والفنون (چاپ دوم: ریاض، دار عالم الکتب، 1425 ق/ 2004 م)؛ محمود احمد شوقى و مالک محمد سعید محمود، تربیه المعلم للقرن الحادى والعشرون (چاپ اول: ریاض، مکتبه العبیکان، 1416 ق/ 1995 م)؛ عبدالحلیم خلدون کنانى، تخریج المعلمین حسب التربیه الاسلامیه (مکه مکرمه، المرکز الثقافى للتعلیم الاسلامى، 1404 ق).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.