العقد المنظوم فی ذکر أفاضل الروم (ذیل الشقائق النعمانیة فی علماء الدولة العثمانیة)
| العقد المنظوم في ذکر أفاضل الروم (ذيل الشقائق النعمانية في علماء الدولة العثمانية) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | علي بن لالي بالي (نویسنده) طباطبايي بهبهاني، محمد (مصحح) |
| ناشر | مجلس شورای اسلامی، کتابخانه موزه و مرکز اسناد |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1389ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-5594-93-5 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Z 7405 /د2ع8* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
العقد المنظوم فی ذکر أفاضل الروم (ذیل الشقائق النعمانیة فی علماء الدولة العثمانیة)، تألیف علی بن لالی بالی (متوفی 992ق)، با تصحیح سید محمد طباطبایی بهبهانی، ذیلی است بر کتاب «الشقائق النعمانیة فی علماء الدولة العثمانیة»، اثر عصام‌الدین احمد بن مصطفی طاش کبری زاده (متوفی 539ق) که شرح حال دانشمندان و صوفیه مملکت عثمانی و مشتمل بر شرح حال بزرگانی است که پس از سال 968ق (تاریخ اتمام کتاب الشقائق) تا 989ق درگذشته‌اند. شرح حال‌ها، به ترتیب سال درگذشت اعلام، بین دو تاریخ مذکور چیده شده‌اند و سر هم 87 شرح حال، در سه بخش، در آن گرد آمده است.[۱]
بخش اول، مشتمل بر 22 شرح حال مربوط به دانشمندان روزگار سلطان سلیم خان دوم است از سال 968 تا 974ق که در پایان این بخش، شرح حال سلطان سلیمان مزبور آمده است.[۲]
بخش دوم، مشتمل بر شرح حال 38 تن از دانشمندان روزگار سلطان سلیم خان دوم است، از سال 974 تا 982ق که در پایان آن نیز، شرح حال سلطان مزبور، آمده است.[۳]
بخش سوم، مشتمل بر شرح 28 تن از دانشمندان روزگار سلطان مراد خان سوم است که درگذشتگان میان سال‌های 982 تا 984ق را در بر دارد و این تاریخ، هشت سال پیش از درگذشت مؤلف است.[۴]
بنا به مدارک موجود، اولین کتابیکه در تاریخ علما و مشایخ ترکان عثمانی، نگارش یافته است، کتاب «الشقائق النعمانیة» است و از آن پس بود که فضلای عثمانی بدین موضوع توجه کردند و علاوه بر ترجمه‌های متعدد از این کتاب، چندین ذیل بر آن نگاشتند که اطلاعات ذی قیمتی از تاریخ علمای اسلامی را در بر دارد که در صورت تصحیح و نشر تمام ذیول آن و در مرحله دوم، درآمیختن اطلاعات موجود در اصل کتاب و ذیول آن، می‌توان به یک دوره نسبتا کامل از شرح حال دانشمندان عثمانی دست یافت که اهمیت آن در تدوین تاریخ علم اسلام، بر اهل فن پوشیده نیست.[۵]توجه به این امر، اهمیت اثر حاضر را بیش از پیش روشن می‌کند.
از ویژگی‌های کتاب حاضر، نقل آغاز برخی کتب است که از دید کتاب‌شناسی، درخور توجه است و از دیگر موارد گفتنی، بااینکه مؤلف سنی حنفی متعصبی است، ولی در شرح حال ملا نعمت‌الله روشنی زاده، به تفصیل، داستان کشف پیکر شریف مرتضی «علم الهدی» را گزارش می‌کند و در عین تصریح به تشیع وی گوید: جسد وی پس از حدود پنج قرن از مرگ وی، تر و تازه، گوئیا که خواب است، در محوطه مسجد جامع بغداد، کشف شد.[۶]
کتاب با دو مقدمه از رسول جعفریان، آغاز شده است.
در مقدمه رسول جعفریان، به این نکته اشاره شده است که بدون تردید یکی از دلایل عظمت تمدن اسلامی، مشارکت فعال اقوام مختلف در این تمدن است. اقوامی که هریک سرمایه‌های ملی خویش را در چهارچوب قواعد و شریعت اسلام، وارد تمدن اسلامی کرده و به سهم خود، در پیشرفت این تمدن، نقش داشتند. در تمدن اسلامی، سه قوم عرب، فارس و ترک، سهم بسیار برجسته‌ای دارند و این هم به دلیل عظمت و بزرگی آنهاست. در دوره‌های اخیر، شبه قاره و شرق آسیا نیز مشارکت فعالی داشتند، اما مع الاسف، آنان وقتی به میدان آمدند که سرزمین‌های اصلی اسلامی، گرفتار ضعف و‌اندکی بعد، تهاجم بیگانگان شده بود. در قرون کهن، سهم آفریقا با ترکیبی از جمعیت عرب و بربر نیز سهم بسیار در تمدن اسلامی داشته است. کتاب حاضر، می‌تواند سهم علمای ترک یا مقیم عثمانی در یک دوره تاریخی، در تمدن اسلامی را معین نماید.[۷]
هرچند به دلیل ضعف کلی که مستولی بر سرزمین‌های اصلی اسلامی شده بود، این سرزمین‌ها ضعیف و غیر فعال بودند، بااین حال، سرمایه‌های محلی که نمونه‌ای از آن‌ها را می‌توان در همین کتاب ملاحظه کرد، می‌تواند در بازسازی تمدن اسلامی سودمند باشد و این امر، نشان دهنده اهمیت و جایگاه کتاب می‌باشد.[۸]
در مقدمه مصحح، ابتدا به معرفی اجمالی نویسنده پرداخته شده و سپس اطلاعاتی پیرامون کتاب و نیز شیوه تصحیح، چاپ‌ها و نسخه‌های خطی آن، ارائه گردیده است.[۹]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در ابتدا و فهرست اعلام، کتب و رسائل، اماکن و طوایف مذکور در متن، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، به بیان اختلاف نسخ و توضیح و تشریح برخی از کلمات متن، پرداخته شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.