الدر المنظوم في ذكر محاسن الأمصار و الرسوم (تحقیق محروقی)
| الدر المنظوم في ذکر محاسن الأمصار و الرسوم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محروقی، محمد (محقق) بو سعیدی، حمود بن احمد (نویسنده) |
| ناشر | عاصمة الثقافة العربية |
| مکان نشر | عمان - |
| سال نشر | 1427 ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الدر المنظوم في ذكر محاسن الأمصار و الرسوم در سال 1315ق توسط حمود بن احمد بوسعيدى به زبان عربى تأليف شده است. اين كتاب سفرنامه نویسنده به مكه، طائف، مصر، شام، فلسطين و قدس شريف است. هدف نویسنده به گفته خودش يك سبب دينى است: «احياء سنن سياحت كه از آداب و سنن انبياء و بزرگان متقى است و در آن امثال و عبرتهاست».
ساختار
كتاب در پنج باب تدوين شده است و تمامى مطالب هر باب در ذيل همان عنوان ذكر شده است. عناوين ابواب به ترتيب عبارت است از: 1- توصيف سرزمين حجاز 2- در ذكر مصر و عجائب آن 3- در توصيف سرزمين شام و عجائب و قبور انبياء و بيت‌المقدس 4- در ذكر وسايل نقل و انتقال و كرايه چهارپایان 5- در ذكر مزارات قبور انبياء(ع) و صحابه و اولیاء.
گزارش محتوا
سفرنامه با سفر از بندر زنگبار در روز 25 شوال سال 1288 پس از نماز صبح آغاز شده است. حمود كاتب سلطان برغش بن سعيد ين سلطان بوسعيدى (1870 - 1888) حاكم زنگبار كه به جهت اداء فريضه حج عازم حجاز بوده است.
نویسنده، پس از 18 روز در 14ذى‌القعده به بندر جده در حجاز مى‌رسد. سپس از آن جا براى انجام فرائض حج به مكه مكرمه عازم مى‌شود. در ادامه سفر سلطان برغش براى زيارت قبر رسول‌الله(ص) به مدينه منوره رفته و سپس از طريق جده به زنجبار باز مى‌گردد؛ اما كاتب در مكه مكرمه مى‌ماند: «مجاور بيت‌الله الحرام و زمزم و مقام شد». وى در حجاز از شهر طائف نيز بازديد مى‌كند تا بعد از آن سفر ديگرى را به سرزمين‌هاى تحت نفوذ حكومت عثمانى، مانند مصر كه در آن از قاهره و اسكندريه ديدن مى‌كند. او همچنين دمشق و قدس و بيروت را نيز در مسير سفرش قرار مى‌دهد.
متن كتاب از اعجاب حموى از آنچه از مظاهر زندگى در اماكن مختلف مى‌بيند، حكايت مى‌كند. او از جمله به راه‌ها، قصرها، باغ‌ها، صنايع و چاپخانه و كتابخانه قاهره كه در آن ده عالم به تصحيح كتب مشغولند، اشاره ميند. صنعت كاغذ كه به دو طريق سنگى و سربى انجام مى‌شده و نيز صنعت تولید برق از ديگر اماكنى است كه حموى از آنها گزارش مى‌دهد.
از ديگر عجايبى كه به توصيف آنها پرداخته شده، اهرام مصر است. او چنان از بناى آنها خبر مى‌دهد و از كتب تاريخى نقل مى‌كند كه خواننده خود را در آن مكان تصور مى‌كند.
او در شام ابتدا به يافا مى‌رسد: «اين شهر بى‌نظير در بالاى كوه قرار گرفته و خانه‌هایش روى هم بنا شده است. اغلب اين بيوت با سنگ بنا شده است». جوده از ديگر شهرهاى است كه ساكنين آن گزارش مى‌دهد. او به بخش‌هایى از گفته‌ها و اعمال مسيحيان كه با مسلمين موافق اشاره مى‌كند. او در بيان تفاوت قسيسين و رهبان گروه اول را در كنيسه‌ها و غير آن مرتبط با مردم مى‌داند، در حالى كه راهب‌ها در صومعه‌ها عزلت مى‌گزينند و با مردم ارتباطى ندارند. بين حموى و اين دو گروه مباحثات متعددى صورت مى‌گیرد كه در كتاب ذكر شده است.
مسافرت با كشتى در آن مقطع زمانى داراى ضوابطى بوده است كه مسافران بايد آنها را رعايت مى‌كرده‌اند. او به هشت شرط اشاره كرده است؛ به عنوان مثال براى سوار كردن وسايل اضافى جريمه مقرر شده و هر كس به اين كار مرتكب مى‌شده مجبور به پرداخت بيست قرش - واحد پول آن كشور - مى‌شده است. همراه نداشتن هر نوع اسلحه گرم و سرد نيز از ديگر شروط بوده است.
از بخش‌هایى خواندنى كتاب ذكر قبور انبياء و اولیاى الهى است. از آن جمله قبر حضرت سليمان(ع) است كه به قول برخى محل كرسى آن حضرت بوده است. همچنين قبر موسى كليم الله(ع) نيز كه به گفته او به مقدار چهار ساعت و نيم از قدس فاصله داشته و راه آن دشوار بوده است. او از سنگى كه مانند زغال در آن مكان مشتعل بوده و مردم با آن طبخ مى‌كرده‌اند، به عنوان يكى از كرامات آن حضرت نام مى‌برد.
وضعيت
پاورقى‌هاى مختصرى به قلم محمد المحروقى در كتاب آمده است. در انتهاى اثر نيز فهرست محتويات ذكر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.