الترغيب و الترهيب
| الترغيب و الترهيب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قوام السنه، اسماعيل بن محمد (نويسنده) شعبان، ايمن بن صالح (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب الترغيب و الترهيب |
| ناشر | دار الحديث |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الترغیب و الترهیب، تألیف اسماعیل بن محمد بن فضل جوزی اصفهانی (متوفی 535ق) معروف به قوام السنة یا حافظ اسماعیل، مشتمل بر بیش از دو هزار روایت و خبر است. کتاب با تحقیق ایمن بن صالح بن شعبان در سه جلد منتشر شده است. اهمیت این کتاب بدین سبب است که در آن روایاتی به چشم می‌خورد که در منابع پیشین اهل سنت ذکر نشده است[۱].
ساختار
این اثر مشتمل بر مقدمه محقق کتاب و 2489 روایت است که در قالب ابواب یا فصولی به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است.
گزارش محتوا
محقق کتاب در مقدمه پنجاه صفحه‌ای، ابتدا عنوان کتاب را این‌گونه تشریح کرده است که ترغیب به معنای انجام خیر و تشویق به آن و بیان ثواب سنن و فرائض است. ترهیب نیز از انجام محظورات و مکروهات و خلاف مروت‌هاست؛ لذا این کتاب مشتمل بر خوبی‌ها و معرفی آن‌ها و ناهی و مانع از شر است. پس مطالب این کتاب برای هر راست‌گوی زاهد مشتاق پاداش الهی و ترسان از عذاب الهی مفید است. سپس تأکید می‌کند که در این زمان نیاز به این کتاب بسیار احساس می‌شود؛ چراکه در زمانی زندگی می‌کنیم که شر و بدی فراوان، خیر و نیکی اندک و معروف در آن منکر شده است و پیامبر هدایتگر در میان مردم دیده نمی‌شود و اندکند کسانی که به علمشان عمل کنند[۲].
محقق در ادامه مقدمه، تعدادی مشایخ و رواتی که نویسنده کتاب؛ اسماعیل جوزی از کودکی از آن‌ها روایت شنیده را قریب به سی نفر دانسته و در ادامه به ذکر شرح‌حال آن‌ها پرداخته است. درباره هر شخصیت به‌طورمعمول نام کامل او؛ کسانی که از آن‌ها روایت شنیده یا از او روایت نقل کرده‌اند؛ ثقه بودنش و دیدگاه علما درباره او و سال وفاتش، ذکر شده است.[۳]. پس‌ازآن شرح‌حال هفده تن از ائمه و بزرگان اهل سنت را مورد بررسی قرار داده است؛ او این بخش را با نام ابوحنیفه (متوفی 150ق)، مالک (متوفی 179ق) و شافعی (متوفی 204ق) آغاز و به طبرانی (متوفی 360ق)، ابویعلی (متوفی 307ق) و ابواحمد حاکم (متوفی 378ق) ختم کرده است[۴]. البته نویسنده از همه این افراد روایت نقل نکرده است: او از صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابی داود، سنن نسائی روایت نقل کرده است؛ اما از سنن ترمذی و ابن ماجه، محقق، روایتی که از طریق این دو نفر نقل شده باشد نیافته است[۵].
حافظ اسماعیل برخی اخبار و روایات را بدون هرگونه توضیح و شرحی آورده است؛ و گاه برای راحتی محققین و مراجعه‌کنندگان، برخی الفاظ غریب را معنا کرده یا مشکلات عبارات را توضیح داده است. همچنین بین مختلف الحدیث جمع کرده و تأویل برده است. در برخی موارد نیز لازم دیده شرحی فقهی را بر مذهب اشعری ارائه کند. گاهی نیز ابواب کتاب را به گفته‌هایی از گذشتگان و حکایات سیره آن‌ها ختم کرده است[۶].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن و فهرست اخبار و آثار ذکر شده در کتاب نیز در انتهای جلد چهارم آن ذکر شده است.
ایمن بن صالح بن شعبان، برای تحقیق این اثر از نسخی بهره برده که شرح آن را در مقدمه آورده است[۷].
فهرست محتویات علاوه بر ترجمه راویان و اعلام، به بررسی وضعیت سند روایات از حیث صحت، ضعف (به همراه دلیل آن)، و بیان منابع متقدم و متأخر از نویسنده که این روایات را در خود جای داده‌اند، اختصاص یافته است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.