از بین النهرین تا ماوراءالنهر
| از بين النهرين تا ماوراء النهر: پژوهشي در سفر نامه ابن بطوطه (رجال، مزارات، مراکز علمي و مذهبی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رودگر، قنبرعلی (نویسنده) |
| ناشر | انتشارات بنیاد دایرةالمعارف اسلامی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1376 |
| چاپ | اول |
| موضوع | زیارتگاه‌های اسلامی |
| کد کنگره | DS75/53/الف2274س |
از بین النهرین تا ماوراءالنهر نوشته قنبرعلی رودگر، پژوهشى در سفرنامه ابن بطوطه است.
ابن بطوطه، سياح نامدار مغربى در قرن هشتم هجرى، بخش پهناورى از دنيا را به مدت سى سال در نورديد و حاصل ديده‌ها و شنيده‌هاى خود را در سفرنامه خود به رشته تحرير در آورد كه امروزه به عنوان گنجينه‌اى از اطلاعات ذى قيمت محسوب مى‌شود. پژوهش حاضر، تنها بخشى از خط سير او را از بين النهرين در عراق كنونى تا ماوراءالنهر در آسياى ميانه در بر مى‌گيرد كه در آن سيماى رجال و مزارات و مراكز علمى و مذهبى ايران كهن به دقت ترسيم شده است:
گزارش‌هاى ابن بطوطه از مشاهدات و مسموعاتش در ايران سده هشتم از چنان اهميت و حلاوت و جذابيتى برخوردار است كه هيچ ايرانى علاقمند به تاريخ و تمدن ايران از مطالعه آن بى‌نياز نيست...
آنچه كه اكنون پيش روى خواننده نهاده شده كوششى است در بررسى و توضيح و تبيين ديده‌ها و شنيده‌هاى اين جهانگرد مسلمان... خاصه در زمينه گزارش‌هايى كه به نحوى به مراكز علمى و فرهنگى و نيز رجال و بزرگان دين و دانش مربوط است.
در اين كتاب، تاريخ نهادهاى آموزش، علمى و دينى و تاريخچه مساجد و مزارات داير در محدودۀ ميان بين النهرين تا ماوراء النهر به خوبى تبيين شده است.
به عنوان نمونه بخش‌هايى از توضيحات ابن بطوطه از مزار حضرت على(ع) را مى‌خوانيم:
در شب بيست و هفتم رجب كه ليلة المحيا ناميده مى‌شود، بيماران زمينگير را از عراق عرب و عراق عجم و خراسان و فارس و روم به آنجا مى‌آورند و سى تا چهل بيمار آنجا جمع مى‌شوند. پس از نماز عشاء بيماران را روى ضريح مقدس مى‌گذارند.
مردم به انتظار شفاى بيماران به نماز و ذكر و تلاوت قرآن و زيارت مشغول مى‌شوند. چون نيمى يا دو پاره از شب گذشته همه بيماران سالم و تندرست در حالى كه «لااله الا الله، محمد رسول‌الله، على ولى الله» مى‌گويند، برمى‌خيزند.
فهرست مندرجات این کتاب عبارت است از:
فصل اول / ابن بطوطه و سفرنامه او.
فصل دوم / بررسى اوضاع سياسى و اجتماعى ايران و عراق در قرن هشتم هجرى.
فصل سوم / مراكز علمى و مذهبى: مرقد اميرالمؤمنين على(ع) پيشينه مدارس علمى نجف اشرف، حوزه علميه نجف اشرف، مزار مسلم ابن عقيل، آرامگاه عاتكه و سكينه دختران امام حسين(ع)، آرامگاه مختار، مقبره‌هاى گروهى از صحابه و تابعين در بصره، مزار احمدبن موسى شاه چراغ در شيراز، آرامگاه سعدى شيرازى، آرامگاه ابواسحاق كازرونى و...
فصل چهارم / رجال دين و دانش: نظام الدين حسين آوى، قوام الدين بن طاووس، شيخ احمد جام، شيخ حسن جورى، نورالدين كرمانى، ابوالفاخر يحيى باخرزى و...
فصل پنجم / تحليل و ارزيابى. [۱]
پانویس
- ↑ ر.ک: باقریان موحد، رضا، ص41-42
منابع مقاله
باقریان موحد، کتابشناسی زیارت، قم- ایران، نشر مشعر، 1387
پانویس