ابن مهران، احمد بن حسین
| نام | ابن مهران، احمد بن حسین |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابوبکر احمد بن حسین ابن مهران اصفهانینيشابوري
اصفهانینيشابوري، احمد بن حسین اصبهاني نيسابوري، احمد بن حسین نيشابوري، ابوبکر احمد |
| نام پدر | حسین |
| متولد | 295 |
| محل تولد | اصفهانی ساکن نیشابور |
| رحلت | / 381ق |
| اساتید |
ابن بویّان؛ حسن بن داود نقّار؛ هبة‌الله بن جعفر؛ |
| برخی آثار | المبسوط في القراءات العشر |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05990AUTHORCODE |
ابوبکر احمد بن حسین بن مهران اصفهانی نیشابوری (295-381ق) محدث، مقری، زاهد و عابد، معروف به ابن مهران
یکی از پنج قاری بزرگ از قراء است که زندگی خود را وقف آموختن و آموزش و تألیف در قرائت قرآن کرد.
زندگی‌نامه
ابن مهران، در سال 295 هجری به دنیا آمد و از زندگی و سیره او اطلاعات زیادی در دست نیست؛ اما کتاب‌های او در قرائات نشان از فضل و علم او دارد و هرکه در قرائات و طبقات قراء، کتابی نوشته به ثقه بودن و ضبط و اتقان او شهادت داده است. برخی گفته‌اند او شخصی صالح و مستجاب‌الدعوه بود.[۱]
وفات
او در 381 هجری در نیشابور از دنیا رفت.[۲]
شخصیت علمی
او تمام عمر خودش را در راستای خدمت به کتاب خدا در فن قرائات گذاشت.[۳] بسیاری از کسانی که اثری در قرائات دارند، به‌ویژه ابن جزری در اکثر آثارش، بر او اعتماد کرده‌اند. اگر بنا باشد پنج نفر از ائمه مؤلفین در قرائات را نام ببریم، قطعاً ابن مهران یکی از آن‌هاست.[۴]
اساتید
او در طلب علم قرائات به بغداد و کوفه و شام سفر کرد. اساتید او عبارتند از:
- ابن بویّان؛
- حسن بن داود نقّار؛
- هبة‌الله بن جعفر؛
- ابن اخرم؛
- ابن مرثد بخاری؛
- و..[۵]
شاگردان
از جمله مشهورترین کسانی که از ابن مهران علم قراءت آموختند، افراد زیر را می‌توان نام برد:
- مهدی بن طرارة، شیخ هذلی؛
- علی بن احمد بستی، شیخ واحدی؛
- ابوعبدالله حاکم.[۶]
ابن مهران و قرائات عشر
پس از آنکه در حدود 300ق ابن مجاهد قرائات هفتگانه را رسمیت بخشید و نظریه او در این زمینه تا حدود نیم قرن - گاه تا حد تقدس - بر عالم قرائت حاکم بود، ابن مهران با تألیف آثار خود و مطرح ساختن قرائات عشر این جوّ موجود را درهم شکست. البته قابل تصور است که اقدام او بدین کار، به ویژه در خراسان، بدون زمینه پیشین صورت نگرفته باشد، ولى آثار وی - در حد اطلاع ما - اولین آثار تألیف شده در قرائات دهگانه به شمار مى‌رود. در واقع شکستن سد قرائات سبع توسط ابن مهران در خراسان، بر مطرح شدن قرائات هشتگانه توسط مصریان - به عنوان یک بازنگری در نظریه قرائات هفتگانه ابن مجاهد - پیشى داشته است. البته ابن مهران در کتاب الغایه فى القراءات، در کنار قرائات عشر، اختیار ابوحاتم سجستانى را نیز مورد عنایت قرار داده است و تصور نمى‌رود که او قصد آن داشته است تا بر عدد «ده» (عشر) در شمار قرائات قابل قبول، تکیه نماید؛ بلکه در مکتب خراسان که وی خود از بانیان آن بود، عدم پای بندی به عدد خاص آشکارا دیده مى‌شود. به عنوان مثال منصور بن احمد عراقى شاگرد او نیز، به تبع کتاب الغایه، در کتاب الاشاره خود قرائت ابوحاتم را به 10 قرائت دیگر افزود و اندرابى در الایضاح قرائت ابن محیصن و ابوعبید را بر این 11 علاوه کرد[۷].
آثار
- الغاية في القراءات العشر (و يليه ما اتفق لفظه و أختلف معناه في القرآن العظيم، و يليه المقدمة في أصول القراءات)؛
- الشامل في القراءات العشر؛
- المبسوط في القراءات العشر[۸].
پانویس
منابع مقاله
ابن مهران، احمد بن حسین، المبسوط في القراءات العشر، تحقیق سبیع حمزه حاکمی، مجمع اللغة العربیة، دمشق، بی‌تا.
پاکتچی، احمد، دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.