رفیعی قزوینی، سید ابوالحسن
| نام | رفیعی قزوینی، سید ابوالحسن |
|---|---|
| نامهای دیگر | ح‍س‍ي‍ن‍ي ق‍زوي‍ن‍ي، ابوالحسن
ق‍زوي‍ن‍ي، ابوالحسن |
| نام پدر | سید ابراهیم |
| متولد | 1310ق/ 1268ش |
| محل تولد | قزوین |
| رحلت | سه‌شنبه 24 دی‌ماه 1353ش تهران |
| اساتید | آیت‌الله حائری یزدی |
| برخی آثار | مجموعه رسائل و مقالات فلسفی علامه رفیعی قزوینی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05904AUTHORCODE |
سید ابوالحسن رفیعی قزوینی (1268-1353ش)، از علمای بزرگ فلسفه، حکمت و اجتهاد و از شاگردان مؤسس حوزه علمیه قم، آیت‌الله حائری یزدی بود. امام خمینی(ره)، علامه حسن‌زاده آملی و سید جلال‌الدین آشتیانی از جمله شاگردان او به شمار می‌روند. شرح دعای سحر، رساله معراج و رساله اسفار اربعه از جمله آثار ایشان است.
ولادت
سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، در سال 1310ق/ 1268ش، به دنیا آمد. تبار او از خاندان‌های علمی شیعه در قزوین است. آنان از سادات حسینی به شمار می‌آیند و از ذریه سید میرزا محمد زمان طالقانی قزوینی، از اکابر علمای عصر خویش و از شاگردان ملا خلیل قزوینی‌اند. سید میرزا رفیع (متوفی 1272ق) از فرزندان سید محمدباقر، از مجتهدان و حکمای الهی عصر خویش بود که نامش عنوان این خاندان جلیل گشت. بدین ترتیب این سلسله به آل رفیعی شهرت یافتند. نسب سید ابوالحسن با یک واسطه به سید میرزا رفیع می‌رسد و سیادت و علم را از این تبار پاک به ارث برده است. نسب مادریش نیز به‌واسطه آیت‌الله حاج سید علی مجتهد قزوینی به آیت‌الله سید ابراهیم می‌رسد[۱].
اساتید
وی با راهنمایی پدر، در حوزه علمیه قزوین، به تحصیل دانش‌های رایج پرداخت و پس از تحصیل کتب ادبی و بلاغی در مدرسه صالحیه قزوین، سطوح علمی و کتب فقهی و اصولی را نزد فرزانگان قزوین، حاج ملا علی طارمی و آیت‌الله ملا علی‌اکبر تاکستانی آغاز نمود و در سال 1333ق، در حوزه علمیه تهران، به مجلس درس آیت‌الله حاج شیخ عبدالنبی نوری راه یافت و علوم عقلی و عرفانی را از او فرا گرفت و وجود فرزانگان دیگری چون: حاج میرزا مسیح طالقانی، آیت‌الله سید محمد تنکابنی و محمدرضا نوری را هم مغتنم شمرده و دانش فقهی و اصولی خویش را نزد آنان، تکمیل نمود. وی با حضور در مکتب حکیم متأله میرزا حسن کرمانشاهی، حاج فاضل تهرانی شمیرانی، میرزا محمود رضوان قمی، حکیم محمد هیدجی زنجانی، حاج شیخ محمدرضا مسجدشاهی اصفهانی و آقای میرزا هاشم اشکوری در فلسفه و عرفان بهره‌های فراوان برد و علوم ریاضی را از میرزا ابراهیم زنجانی و شیخ علی رشتی آموخت[۲].
وی در طی آموزش علوم عقلی در حوزه علمیه تهران، در مدرسه صدر ساکن و پس از فراغت از تحصیل به قزوین بازگشت و مدت یک سال در زادگاه خود توقف نمود. وی پس از بازگشت به حوزه تهران در مدرسه عبدالله خان به تدریس کتب فقهی و اصولی چون شرح لمعه و قوانین پرداخت و از تدریس کتب فلسفی غفلت نمی‌ورزد و شرح منظومه حکیم سبزواری و اشارات ابوعلی سینا را تدریس نمود. حوزه درسی وی چنان شهرت یافت که شاگردان مدارس دیگر نیز در درس او حاضر می‌شدند[۳].
وی در سال 1340ق، به قم مهاجرت نموده و حوزه قم را رونق دوباره بخشید. وی با هجرت به قم، قصد داشت تا هم دانش فقهی و اصولی خویش را در مکتب آیت‌الله حائری به کمال رساند و هم علوم عقلی را در حوزه علمیه قم رواج دهد. لذا به دارالعلم قم هجرت نمود و به تدریس کفایةالأصول، رسائل، مکاسب شیخ انصاری، اسفار اربعه و شرح منظومه پرداخت و در محضر فقیه شیخ عبدالکریم حائری یزدی و آیت‌الله شیخ ابوالقاسم کبیر قمی حاضر گردید. وی موردعنایت مؤسس حوزه علمیه قم قرار گرفت و به امر ایشان در ماه رمضان 1344ق در مسجد بالاسر بر کرسی تدریس نشست و همزمان با تدریس، به تحریر تعلیقاتی بر شرح منظومه و رسائل همت گمارد[۴].
وی در سال 1348ق با اجازه صریح مراجع تقلید به مقام اجتهاد نائل آمد و علاوه بر آیت‌الله حائری یزدی در قم، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی از نجف اشرف و آیت‌الله شیخ محمدرضا مسجدشاهی اصفهانی هم به ایشان اجازه اجتهاد و نقل روایت دادند[۵].
شاگردان
شاگردان ایشان عبارتند از آیات عظام و حجج‌اسلام: امام خمینی(ره)، علامه حسن‌زاده آملی، محی‌الدین انواری، سید رضی شیرازی، شاهچراغی، مصطفی امامجمعهای، حکیم ذهبی شیرازی، مهدوی کنی، میرزا عبدالحسین ابن‌الدین، سید مهدی کشفی، شیخ شعبان لنگرودی، سید جلال‌الدین آشتیانی، سید محمد یزدی، سید مصطفی خوانساری، شیخ محمد ابن الشیخ قمی، سید مرتضی مبرقعی، علاءالدین کرمانشاهی، سید احمد قمی، حاج میرزا محمد ثقفی تهرانی، میرزا حسین نوری، سید محمدرضایی، محمدرضا ربانی تربتی، شیخ محمدحسین اویسی، میرزا ابوالقاسم خرمشاهی، مهدی باقری کنی، دکتر غلامحسین دینانی، امامی کاشانی، شیخ محمدتقی شریعتمداری، نجم‌الدین اعتمادزاده، نظام‌الدین قمشه‌ای، دکتر سید حسین نصر، سید محمدمهدی تقوی، شیخ هادی سلمانی، غلامرضا رضانژاد، سید محسن رفیعی، ذوالمجد طباطبایی، حاج احمد سیاح و سید ابوترب ابوترابی قزوینی[۶].
وفات
ایشان پس از سالها مجاهدت، نیمه‌شب سه‌شنبه 24 دی‌ماه 1353ش، برابر اول محرم 1395ق در سن 85 سالگی، در تهران به لقاءالله شتافت و در مسجد بالاسر آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شد[۷].
آثار
ایشان در مسائل کلامی، فلسفی و اثبات عقاید شیعه و معارف اهلبیت(ع) علیهم‌السلام آثاری را از خود به ارث نهاده‌اند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- شرح دعای سحر؛
- رساله معراج؛
- رساله اسفار اربعه؛
- رساله در بیان قوه مولده؛
- رجعت؛
- تخلیه و تجلیه و تحلیه؛
- حرکت جوهریه؛
- اتحاد عاقل و معقول؛
- رساله در وحدت وجود؛
- رساله در حقیقت عقل؛
- رساله در شب قدر؛
- سخن در معاد؛
- مقاله در وجود؛
- تفسیری در دو آیه از سوره یونس؛
- مقاله در تشریح اجزاء حملیّه و اجزاء حدّیه؛
- مقاله در قضایای ضروریّه ازلیه؛
- رساله در حدوث دهری؛
- مقاله در اراده و مشیت؛
- مقاله در مسح رأس و وضو؛
- مقاله در شرح زندگی ملاصدرا؛
- بحث شریف معاد؛
- حاشیه بر شرح منظومه حکیم سبزواری؛
- حواشی بر أسرار الحکم سبزواری؛
- حواشی بر شرح الأسماء الحسنی، سبزواری؛
- حواشی بر کتاب أسفار الاربعة صدرالمتألهین شیرازی؛
- حواشی بر مشاعر؛
- حواشی بر عرشیه ملاصدرا؛
- حواشی بر تعلیقات ملاصدرا بر کتاب شفای بوعلی سینا؛
- حواشی بر شرح اصول کافی ملاصدرا؛
- حواشی بر مفاتیح الغیب ملاصدرا؛
- حواشی بر کتاب شفای ابن سینا؛
- حواشی بر کتاب شرح الإشارات و التّنبیهات؛
- حواشی بر شوارق الإلهام فیاض لاهیجی؛
- حواشی بر گوهر مراد عبدالرزاق لاهیجی؛
- حواشی بر قبسات میرداماد؛
- حواشی بر شرح حکمة الإشراق قطب‌الدین شیرازی؛
- حواشی بر مقدمه فصوص الحكم قیصری؛
- تعلیقات بر الشواهد الربوبيّة صدرالمتألهین؛
- تعلیقات بر اسرار الآیات صدرالمتألهین؛
- حواشی بر شرح مطالع در منطق؛
- حواشی بر شرح تجرید قوشچی در کلام؛
- تعلیقات بر مصباح الأنس ابن فناری؛
- کتابی در حول عقاید امامیّه در ردّ «جبّانی» از نویسندگان کویتی؛
- کتاب صلوة؛
- کتاب خمس؛
- کتاب حج؛
- کتاب میراث؛
- کتاب نکاح؛
- کتاب طلاق؛
- کتاب مکاسب و بیع و تجارت؛
- در قاعده لا ضرر؛
- توضیح المسائل؛
- هداية الأنام؛
- حواشی بر عروة الوثقی؛
- رساله مناسک حج؛
- اسرار حج؛
- حواشی بر كفاية الأصول؛
- تعلیقات بر رسائل شیخ انصاری؛
- حاشیه بر وسیلة النجاة آقا سید ابوالحسن اصفهانی؛
پانویس
منابع مقاله
ر.ک. سید کباری، سید علی‌رضا، «زندگی‌نامه علامه سید ابوالحسن رفیعی قزوینی»