تاریخ سیستان از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تاريخ سيستان از آمدن تازيان تا بر آمدن دولت صفاريان'''، تأليف [[باسورث، کلیفورد ادموند|ادموند كليفورد باسورث]] مورخ و ايران‌شناس انگليسى است كه توسط [[انوشه، حسن|حسن انوشه]] به زبان فارسی برگردانده شده است. در اين اثر جغرافياى سياسى سيستان از پيش از اسلام تا زمان صفاريان مورد بحث قرار گرفته است و از منابع ارزشمند در اين موضوع به شمار مى‌رود.

#در ابتداى اين فصل اوضاع اجتماعى سيستان در زمان حكومت واليان نخستين عباسى ذكر شده است. سپس به بررسى حركات در اين دوران اشاره و چنين نتيجه مى‌گيرد كه اگر چه خوارج دشمنان آشتى‌ناپذير امويان بودند؛ اما دشمنى آنها با عباسيان نيز كمتر از آن نبوده است. بررسى شورش يك دهقان ايرانى به نام حمزة بن آذرك و قوت گرفتن طاهريان مباحث پايانى اين فصل را تشكيل مى‌دهد.

باسورث از پيشقدمان فراهم آوردن مواد و قالب اصلى تاريخ شرق ايران است. بدون شك مرحله اول اين كار، مانند كار هر تاريخ‌نويسى شكل دادن به تاريخ سياسى است. تاريخ سياسى دودمانى و ارائه صورتى منظم و مبتنى بر توالى و ترتيب تاريخى در شرايطى كه هم اخبار آنها آشفته است و هم وقايع متقارن بدست آمده از تواريخ محلى، متعدد و مشكل‌آفرين مى‌شود، اين كار را با مشكل اساسى روبرو مى‌سازد. قلمرو رو به رشد و نيز در حال تغيير سلسله‌هاى شرقى ايران كه ناشى از فراز و فرود سريع قدرت آنان و نيز فقدان بنيادهاى محكم مشروعيت سياسى يا اقتدار قبايل بود، نيز تغيير مداوم روش‌هاى بازسازى طرح تاريخى اين خاندان‌ها را غيرقابل اجتناب مى‌سازد.

او به اتكاى تواريخ سياسى محلى، دودمانى و نيز تواريخ عمومى، اقدام به بازسازى تاريخ كرده است. نقايض چنين اطلاعاتى را هم با استفاده از سكه‌شناسى و نيز متون ادبى، جغرافيايى و... كامل كرده است؛ لذا صورت اصلى كار باسورث به شيوه دائرةالمعارف نويسى و نيز سبک تاريخ نويسى مورخان انتقادى قرن نوزدهم شباهت مى‌يابد. با توجه به پيشقدمى باسورث در بازسازى تاريخ شرق ايران بايد تأكد كرد كه اساساً طى اين مرحله اجتناب‌ناپذير است، زيرا بدون فراهم آمدن فهرستى صحيح، دقيق و كامل از فرمانروايان و رخدادها نمى‌توان به هيچ كار تحليلى در تاريخ‌نويسى دست زد. بدون شك اين كارى سخت، طاقت‌فرسا، مستلزم صرف وقت بسيار و به‌كارگيرى ابزار و فنون و روش‌هايى است كه يك مورخ حرف‌هاى بدان‌ها دست مى‌يازد. بر اين اساس نتايج تحقيقات باسورث از نظر تاريخنگارى محض بسيار ارزشمند، اساسى و پايه‌اى است.

#مقاله نقد و نظر در باب تاريخنگارى باسورث براى شرق ايران، عبدالرسول خيرانديش، كتاب ماه، آذر 1380، شماره 50.