بازاندیشی در آیین استنباط
بازاندیشی در آیین استنباط: نگاهی به سیر تاریخی اصول فقه و رویکردهای نوین مصالح- مقاصدجویانه و هرمنوتیکی، نوشته سید احمد کاظمی موسوی (متولد ۹ شهریور ۱۳۱۸ رشت) حقوقدان، پژوهشگر دینی و استاد مطالعات اسلامی است. این کتاب به بررسی سیر تاریخی و تحولات اصول فقه پرداخته و رویکردهای نوین در اجتهاد، از جمله مقاصد شریعت و هرمنوتیک را برای بازنگری در شیوه استنباط احکام شرعی عرضه میکند.
| بازانديشي در آيين استنباط | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کاظمی موسوی، سید احمد (نويسنده) محقق داماد، مصطفی (مقدمهنويس) |
| عنوانهای دیگر | نگاهي به سير تاريخي اصول فقه و رويکردهاي نوين مصالح - مقاصدجويانه و هرمنوتيکي |
| ناشر | نگاه معاصر |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1395ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-9357-97-3 |
| موضوع | اصول فقه - اصول فقه - تاریخ - اصول فقه شیعه - تاریخ |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 2ب2ک 155 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب شامل مقدمه دکتر سید مصطفی محقق داماد، پیشگفتار نویسنده، درآمد، ده فصل اصلی، سخن پایانی، منابع، واژهنامه فارسی-انگلیسی و نمایه است.
گزارش محتوا
فصل یکم به پیدایش اصول فقه بهعنوان آیین استنباط اختصاص دارد. در این فصل، ریشههای تاریخی اصول فقه، از جمله منابع چهارگانه (قرآن، سنت، اجماع، و قیاس) بررسی میشود و دیدگاه شافعی و رساله او بهعنوان نخستین تدوین در این حوزه موردتوجه قرار میگیرد[۱].
فصل دوم رویکرد متکلمان معتزلی و اشعری به اصول فقه را شرح میدهد. در این بخش، نقش علم کلام در شکلگیری و تکامل اصول فقه تحلیل شده و مباحث مطرح شده توسط متکلمانی چون ابوالحسین بصری و قاضی عبدالجبار موردبررسی قرار میگیرد[۲].
فصل سوم به کارکرد اصول فقه نزد حنفیان نخستین میپردازد. این فصل چگونگی استفاده عملی حنفیان اولیه از اصول فقه را نشان میدهد، با تمرکز بر روشهایی مانند قیاس و بررسی سهم فقهایی چون ابوحنیفه و جصاص رازی در این زمینه[۳].
فصل چهارم روند پذیرش و پیشرفت اصول فقه در مذهب شیعه را دنبال میکند. این بخش به سیر تاریخی ورود مباحث اصولی به حوزه شیعه و نقش علمای بزرگی مانند سید مرتضی، شیخ مفید، و شیخ طوسی در تدوین و توسعه آن میپردازد[۴].
فصل پنجم پیشرفت نظری اصول فقه و استفاده از موازین منطقی را تشریح میکند. این فصل چگونگی تأثیرپذیری اصول فقه از منطق و فلسفه را نشان داده و آرای متفکرانی چون ابن حزم، امامالحرمین جوینی، غزالی و فخرالدین رازی، آمدی و سبکی، در این باره مورد مداقه قرار میگیرد[۵].
فصل ششم به موضوع راهیافتن ملاحظات اجتماعی در اصول فقه اختصاص دارد. در این بخش، جایگاه و اهمیت ملاحظات اجتماعی و مصالح (همچون مصالح مرسله و مقاصد شریعت) در فرایند استنباط احکام، بهویژه با تاکید بر تلاشهای شاطبی، بحث[۶].
فصل هفتم بازاندیشی اصول فقه در دوره معاصر را بررسی میکند. این فصل به بررسی دیدگاههای معاصر اهلسنت و علمای حنفی دوره متاخر، ابن نجیم زینالدین، ولیالله دهلوی، شوکانی، محمد ابوزهره، وهبه زحیلی در خصوص کارایی و بهروزرسانی اصول فقه میپردازد [۷].
فصل هشتم دور جدید اصولگرایی شیعه و گسترش اصول عملی را موردبحث قرار میدهد. این بخش تحولات متأخر اصول فقه شیعه، بهخصوص گرایش به اصول عملی و نقش علمایی چون وحید بهبهانی، شیخ مرتضی انصاری و آخوند خراسانی، محمدرضا مظفر، در این حرکت را توضیح میدهد[۸].
فصل نهم به رویکردهای نوین در آیین استنباط میپردازد. این فصل، رهیافتهای فقهی معاصر و پیشنهادهای اصلاحی در روش استنباط را مطرح کرده و دیدگاههای متفکرانی مانند محمد اقبال، ابوزید و محمد کمالی را که بر مقاصد شریعت و واقعیات اجتماعی تأکید دارند، معرفی میکند[۹].
فصل دهم موضوع هرمنوتیک جدید و تبدل فهمها در خوانش شریعت را بررسی میکند. این فصل، اهمیت هرمنوتیک در درک متون دینی و شریعت را توضیح داده و تلاشهایی که برای بازنگری در تفسیر متون مقدس بر اساس ملاحظات تاریخی، زبانی، و اجتماعی صورتگرفته را واکاوی میکند و به دیدگاه نصر حامد ابوزید، محمد ارکون، محمد مجتهد شبستری، عبدالکریم سروش و جاسر عوده اشاره میکند[۱۰].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.