آموزگار یگانه، ژاله

ژاله آموزگار یگانه (متولد ۱۲ آذر ۱۳۱۸ش)، پژوهشگر برجسته فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، اسطوره‌شناس، مترجم و استاد پیشکسوت دانشگاه تهران است. وی دکتری زبان‌های باستانی (زبان‌های ایرانی و ادبیات مزدیسنی) را از دانشگاه سوربن فرانسه دریافت کرد و بیش از ۳۰ سال به تدریس در دانشگاه تهران اشتغال داشت. آموزگار، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و دارنده نشان شوالیه لژیون دونور از دولت فرانسه است. از مهمترین آثار او می‌توان به "تاریخ اساطیری ایران"، "زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن" (با همکاری احمد تفضلی) و ترجمه "شناخت اساطیر ایران" اشاره کرد. وی به‌عنوان پیشاهنگ در مطالعات ایران باستان و بازشناسایی متون پهلوی و اساطیر ایرانی شناخته می‌شود.

ژاله آموزگار
نام کامل	ژاله آموزگار یگانه
لقب	بزرگ‌بانوی مطالعات ایران‌ِ باستان
محل تولد	خوی، ایران
محل زندگی	تهران
دین	اسلام
مذهب	شیعه
پیشه	پژوهشگر، نویسنده، مترجم، استاد دانشگاه
منصب	استاد بازنشسته دانشگاه تهران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی
اطلاعات علمی
درجه علمی	دکتری
دانشگاه	دانشگاه سوربن
علایق پژوهشی	فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، اساطیر ایران، متون پهلوی، ادبیات زردشتی
اساتید	پییر دومناش ژیلبر لازار امیل بنونیست
برخی آثار	تاریخ اساطیری ایران زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن شناخت اساطیر ایران

ولادت

ژاله آموزگار یگانه در دوازدهم آذرماه سال ۱۳۱۸ هجری شمسی در شهرستان خوی در خانواده‌ای فرهنگی زاده شد. پدرش اهل تبریز و مادرش تهرانی بود، اما به دلیل مأموریت شغلی پدر، ژاله در خوی متولد شد. کانون خانواده او گرم و صمیمی بود و پدر و مادرش تفاوتی بین ژاله و برادرش قائل نبودند و شرایط یکسانی برای تحصیل و آموزش هر دو فراهم می‌کردند.

تحصیلات

بخشی از تحصیلات دبیرستانی خود را در زادگاهش خوی و بخشی دیگر را در تبریز گذراند و دیپلم خود را از دبیرستان ایراندخت تبریز اخذ کرد. سپس وارد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز شد و در رشته ادبیات فارسی با رتبه اول فارغ‌التحصیل شد. وی بورس تحصیلی برای ادامه تحصیل در خارج از کشور دریافت کرد، اما به دلیل مخالفت خانواده، نتوانست بلافاصله از آن استفاده کند. بین سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۲ در مدارس تهران، نیشابور و کاشمر به تدریس پرداخت. پس از ازدواج، در سال ۱۳۴۲ به همراه همسر و دخترش به فرانسه رفت و در دانشگاه سوربن پاریس مشغول تحصیل شد. وی دوره دکتری رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران را زیر نظر پروفسور پی‌یر دومناش گذراند و در سال ۱۳۴۷ با دفاع از رساله‌ای با عنوان "صد در نثر و صد در بندهش" با درجه عالی فارغ‌التحصیل شد. از دیگر اساتید او در سوربن می‌توان به ژیلبر لازار و امیل بنونیست اشاره کرد.

فعالیت‌ها

پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۸، به عنوان پژوهشگر در بنیاد فرهنگ ایران مشغول به کار شد و همکاری علمی خود را با زنده‌یاد دکتر احمد تفضلی آغاز کرد که به دوستی عمیق و پرباری منجر شد. در سال ۱۳۴۹ به عنوان استادیار گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران استخدام شد و در نهایت با بالاترین درجه استادی در سال ۱۳۸۵ بازنشسته شد، اما همچنان به فعالیت‌های علمی و آموزشی خود ادامه داد. وی سال‌ها در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات نیز تدریس کرده است. از جمله مسئولیت‌ها و عضویت‌های علمی وی می‌توان به: عضویت در شورای عالی علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، عضویت در هیأت گزینش کتاب و جایزه بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و عضویت در هیأت تحریریه نشریات معتبر علمی اشاره کرد. ژاله آموزگار جوایز متعددی را دریافت کرده است، از جمله: جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۹)، نشان شوالیه لژیون دونور از دولت فرانسه (۱۳۹۵)، جایزه سرو ایرانی (۱۳۹۵)، و جایزه نوروز بنیاد میراث پاسارگاد (۱۴۰۳). رویکرد نقادانه در پژوهش و تعهد به آموزش از ویژگی‌های بارز تدریس اوست.

آثار

تألیف

• اسطوره زندگی زردشت (با همکاری احمد تفضلی)
• زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن (با همکاری احمد تفضلی)
• تاریخ اساطیری ایران
• زبان، فرهنگ و اسطوره (مجموعه مقالات)

ترجمه

• نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان (اثر آرتور کریستن‌سن، با همکاری احمد تفضلی)
• شناخت اساطیر ایران (اثر جان هینلز، با همکاری احمد تفضلی)
• ارداویراف‌نامه (اثر فیلیپ ژینیو)
• یادگار زریران
• ایران باستان (اثر ماریان موله)

تصحیح و ویراستاری

• تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام (اثر احمد تفضلی)
• مقالات احمد تفضلی

منابع مقاله

• پایگاه دانشگاه تهران
• فرهنگستان زبان و ادب فارسی
• خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا)
• پایگاه راسخون
• بنیاد میراث پاسارگاد
• خبرگزاری دانشجو

پیوند به بیرون

در سال‌های اخیر، شبکه مستند جمهوری اسلامی ایران در مجموعه «حکایت دل» که نگاهی به زندگی و آثار اساتید فاخر کشور دارد، فیلم مستندی را به شرح زندگینامه، فعالیت‌های علمی و نقش فرهنگی دکتر ژاله آموزگار اختصاص داد. این برنامه به بررسی جایگاه وی به عنوان یکی از پیشکسوتان مطالعه زبان‌های باستانی و اسطوره‌های ایران‌زمین می‌پردازد.

تاریخ اساطیری ایران

اسطوره زندگی زردشت

زبان پهلوی: ادبیات و دستور آن

یادگار زریران: متنی حماسی از دوران کهن

اسطوره زندگی زردشت

زبان، فرهنگ و اسطوره (مجموعه مقالات)

تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام

مینوی خرد

مقالات احمد تفضلی

تاریخ ایران باستان

ارداويراف نامه (ارداويرازنامه)

تاریخ ادبیات فارسی

ایران باستان

شناخت اساطیر ایران

نمونه‌های نخستين انسان و نخستين شهريار در تاريخ افسانه‌ای ايرانيان