بهمنیار بن مرزبان
| نام | بهمنیار بن مرزبان |
|---|---|
| نامهای دیگر | بهمنیار، ابوالحسن بهمنیار بن مرزبان
بهمنیار بن مرزبان، ابوالحسن |
| نام پدر | مرزبان |
| متولد | |
| محل تولد | آذربایجان |
| رحلت | 458 ق |
| اساتید | ابن سينا |
| برخی آثار | التحصيل |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00747AUTHORCODE |
ابوالحسن بهمنيار بن مرزبان، (وفات 458ق)، ملقب به كيارئيس، فیلسوف مشائی قرن پنجم و از شاگردان نامدار ابن سينا بوده است.
ولادت
به گمان قزوينى، بروكلمان به‌اشتباه سال درگذشت بهمنيار را 430ق، ياد كرده كه اين امر ظاهراً ناشى از قرائت نادرست وى از عبارت شهرزورى بوده است.
بهمنيار از مردم آذربايجان و از زردشتيان آن ناحيه بود. برخى معتقدند كه او بعدها به دين اسلام گرويد، اما منابع متقدم از اسلام آوردن وى سخنى نگفته‌اند و برشمردن كتاب او در زمره تصانيف شيعه، نمى‌تواند دليلى بر اين امر باشد؛ زيرا در اثر خود وى، «التحصيل» سخن روشنى كه نشان دهد مسلمان بوده است، به چشم نمى‌خورد. هرچند خطبه و خاتمه اين كتاب، رنگ و بوى مسلمانى دارد، اما معلوم نيست جزو متن بوده يا افزوده نسخه‌نگاران است. بااين‌همه، دور نيست كه بهمنيار آيين زردشت را رها كرده و اسلام آورده باشد؛ زيرا شيوه تفكرش در مسائل توحيد و خير و شر، حتى با تفسير وحدت‌انگارانه از ثنويت زردشتى - كه به مرتبه ذات تعلق مى‌گيرد، نه به مرتبه خالقيت - نيز سازگار نيست.
تحصیلات
بهمنيار در دوره اقامت ابن سينا در همدان (405 - 414ق)، در حلقه درس و بحث او حضور داشت. حكايت مشهورى كه متأخران درباره نحوه پيوستن او به ابن سينا نقل كرده‌اند، بر هوشمندى او دلالت دارد. پرسش‌هاى بهمنيار از استاد و اشكال‌هایى كه بر وى وارد مى‌كرد، نشانى ديگر از قوت ذهن اوست. عمده مطالب كتاب «المباحثات» ابن سينا، پاسخ‌هاى اوست به مسائل طرح‌شده توسط بهمنيار در دوره‌اى كه علاء‌الدوله ابن كاكويه، حاكم اصفهان در حضور ابن سينا مجالس بحث و مناظره برپا مى‌كرد.
كتاب «التعليقات» ابن سينا نيز براساس فهرستى كه ابوالعباس لوكرى، شاگرد بهمنيار براى آن تنظيم كرده و در سرآغاز نسخه‌هاى خطى آن آمده، تحرير بهمنيار از مطالبى است كه استادش بر او املا كرده است. عبدالرحمان بدوى، زمان آن را ميان سال‌هاى 404 - 412ق؛ يعنى دوره وزارت ابن سينا در دربار شمس‌الدوله در همدان دانسته است.
بهمنيار را معرف مكتب ابن سينا براى نسل‌هاى بعدى شناخته‌اند، اما شواهد تاريخى خاصى در اين باره نمى‌توان يافت؛ جز اينكه شاگرد سرشناس وى، ابوالعباس فضل بن محمد لوكرى، مؤلف «بيان الحق»، به ترويج حكمت ابن سينا در خراسان شهرت داشته است.
آثار
الف) آثار چاپى:
- التحصيل؛
- رسالة في مراتب الموجودات؛
- رسالة في موضوع علم مابعدالطبيعة.
ب) آثار خطى:
- في إثبات العقول الفعالة و الدلالة على عددها و إثبات النفوس السماوية؛
- مقالة في آراء المشائين في أمور النفس و قواها؛
- البهجة في المنطق و الطبیعی و الإلهي؛
- الرتبة (يا الزينة) في المنطق؛
- السعادة؛
- في الموسيقي.
منابع مقاله
برگرفته از دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد 13، ص217، به قلم مرتضى قرايى گركانى.