أصول‌الدين للرازي و هو الكتاب المسمی معالم أصول‌الدين

أصول‌الدين للرازي و هو الكتاب المسمی معالم أصول‌الدين
أصول‌الدين للرازي و هو الكتاب المسمی معالم أصول‌الدين
پدیدآوران	فخر رازی، محمد بن عمر (نویسنده) سعد، طه عبد الروف (نویسنده)
ناشر	المکتبة الأزهرية للتراث
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	2004م.
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏/ف3م6 / 205/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

برای دیگر کاربردها، أصول‌الدين (ابهام‌زدایی) را ببینید.

أصول‌الدين للرازي و هو الكتاب المسمی معالم أصول‌الدين، اثر فخرالدین محمد بن عمر رازی، معروف به فخر رازی (متوفی 606ق)، کتابی است کلامی در بحث پیرامون اصول دین که با تحقیق طه عبدالرئوف سعد به چاپ رسیده است.

ساختار

کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در ده باب و هر باب در چندین مسئله، ارائه شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، به شرح حال فخر رازی پرداخته شده و اطلاعاتی پیرامون ولادت، نسب و لقب، نظر علما درباره او، اساتید، برخورد وی با کرامیه، وصیت، وفات و آثار وی، در اختیار خواننده قرار گرفته است^[۱].

باب نخست، به طرح مباحث مربوط به علم و نظر، اختصاص یافته است؛ ازاین‌رو ابتدا به تعریف تصور و تصدیق پرداخته شده^[۲] و سپس، ضمن اعتراف به وجود تصورات و تصدیقات بدیهی^[۳]، مباحثی همچون تعریف نظر و فکر^[۴]، افاده علم توسط نظر^[۵]، چگونگی رسیدن به مجهولات از طریق معلومات^[۶]، رسیدن به علم یقینی^[۷]، حالات مختلف مرکب بودن دلیل از مقدمات عقلی و نقلی^[۸] و مفید یقین نبودن دلایل نقلی^[۹]، مطرح گردیده است.

در باب دوم، به بحث پیرامون احکام معلومات پرداخته شده است. مؤلف در این باب، ابتدا به حکم صریح عقل به موجود یا معدوم بودن معلوم اشاره نموده^[۱۰] و سپس، مفهوم مشترک بودن مسمی وجود بین تمام موجودات را توضیح داده^[۱۱] و در ادامه به موضوعاتی همچون زاید بودن وجود بر ماهیات^[۱۲]، شیء نبودن معدوم^[۱۳]، حکم صریح عقل به اینکه هر موجودی یا واجب ذاتی است یا ممکن ذاتی^[۱۴]، قائم به نفس بودن یا قائم به غیر بودن ممکن^[۱۵] و... پرداخته است.

باب سوم، درباره اثبات علم به صانع است و در آن، مسائلی همچون: جسم نبودن خدا^[۱۶]، جوهر نبودن وی^[۱۷]، مکان نداشتن او^[۱۸]، محال بودن حلول بر خداوند^[۱۹]، امتناع قیام حوادث به ذات او^[۲۰] و... بررسی شده است.

در باب چهارم و پنجم، مسائلی مورد بحث قرار گرفته است که به صفت قدرت، علم و سایر صفات خداوند مربوط می‌شود. از جمله این مسائل عبارتند از فاعل مختار یا موجب بالذات بودن خداوند^[۲۱]، انکار علم خداوند به جزئیات توسط فلاسفه^[۲۲]، علم خداوند به همه معلومات^[۲۳]، قدرت او به همه ممکنات^[۲۴] و متکلم بودن خداوند^[۲۵].

باب ششم، به بحث پیرامون جبر و قدر اختصاص یافته^[۲۶] و در باب هفتم، مسئله نبوت، مورد بحث قرار گرفته است. مؤلف پیرامون دین پیامبر(ص)، پیش از بعثت، معتقد است که: «محمد(ص) پیش از نزول وحی پیرو هیچ‌یک از انبیا(ع) نبود؛ زیرا ادیان پیش از دین عیسی(ع)، به‌وسیله دین وی منسوخ شده بود و دین عیسی(ع) هم منقطع گردیده بود؛ چراکه ناقلین آن، به‌خاطر اعتقاد به تثلیث کافر شده بودند و نقلشان فاقد حجیت بود؛ تنها عده بسیار اندکی از مسیحیان بر شریعت حضرت عیسی(ع) باقی مانده و از تثلیث برائت جسته بودند که آنها هم به جهت قلت عدد، نقلشان حجیت نداشت؛ بنابراین پیامبر(ص) پیش از بعثت، بر دین هیچ‌کس نبوده است»^[۲۷].

در باب هشتم، از نفس ناطقه سخن به میان آمده^[۲۸] و در باب نهم، احوال قیامت، مورد بحث قرار گرفته^[۲۹] و آخرین باب، به مسئله مهم امامت و بررسی اقوال مختلف، پیرامون چگونگی نصب امام و وجوب یا عدم وجوب عصمت در او، اختصاص یافته است. از جمله مطالب مطرح‌شده در این باب، عبارت است از: جواز اثبات امامت به‌واسطه نص^[۳۰]، اعتقاد امامیه به نص پیامبر(ص) بر امامت حضرت علی(ع)^[۳۱]، افضلیت ابوبکر پس از پیامبر(ص)^[۳۲]، دلیل امامت امام علی(ع)^[۳۳] و اتفاق نظر اهل دین بر تعظیم طلحه، زبیر و عایشه^[۳۴].