موسوعة فضائل القرآن الحكيم و خواص سوره و آياته
موسوعة فضائل القرآن الحكيم و خواص سوره و آياته، تألیف عبدالله صالحی نجف‌آبادی، کتابی است سه جلدی به زبان عربی با موضوع علوم قرآنی.
| موسوعة فضائل القرآن الحكيم و خواص سوره و آياته | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صالحی نجف‌آبادی، عبدالله (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | موسوعة فضائل القرآن الحكيم و خواص سوره و آياته |
| ناشر | المکتبة الحيدرية |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1386ش , 1429ق,
مجلد2: 1386ش , 1429ق, مجلد3: 1386ش , 1429ق, |
| شابک | 978-964-503-140-2 |
| موضوع | قرآن - سوره‌ها و آيه‌ها، خواص قرآن - فضايل |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 86/4 /ص2م8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نویسنده در این اثر به بیان فضایل و خواص سوره‌ها و آیات قرآنی پرداخته و روایات وارده در این زمینه را با استناد به «اخبار من بلغ» بدون پیرایش، ذکر کرده است.
ساختار
کتاب، دارای اهدائیه، مقدمه و محتوای مطالب است. نویسنده در نگارش این اثر از 148 منبع عربی از منابع شیعه و سنی بهره برده که برخی از آنها عبارتند از: ينابيع المودة سلیمان بن ابراهیم قندوزی، وافی فیض کاشانی، نوادر راوندی، نزهة الناظر في الجمع بين الأشباه و النظائر یحیی بن سعید حلی، منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة میرزا حبیب‌الله هاشمی خوئی، المنجد في اللغة و الأعلام، منلايحضرهالفقيه شیخ صدوق، مناقب آل أبيطالب محمد بن علی بن شهرآشوب سروی مازندرانی و...[۱].
گزارش محتوا
کتاب با ذکر آیه 2 سوره بقره و آیه 17 سوره اسراء آغاز می‌شود[۲]. نویسنده در مقدمه پس از حمد و ثنای الهی، از اعجاز قرآن و لزوم اعتقاد به آن و آثار و خواصش صحبت می‌نماید و در این راستا به خود آیات قرآنی و روایتی از شیخ طوسی با اسنادش از پیامبر(ص) و نقل قول طبرسی از ابن مسعود در جهت تأیید این مطلب صحبت می‌کند[۳].
او درباره سبب تألیف این اثر این‌گونه توضیح می‌دهد: احادیث فراوان و آثار زیادی از فریقین از اهل‌بیت وحی و علم، درباره فضیلت قرائت قرآن و عظمت آن و ثواب تلاوتش در زمان‌های مختلف وارده شده است؛ همچنین روایاتی درباره خواص سوره‌ها و آیات قرآن و منافع آن، مانند: استشفای به قرآن و جلب رزق و روزی و دوری جستن با قرآن از شرور و آفات و... نقل شده است و ازآنجاکه این روایات و احادیث در کتاب‌های تفسیر و حدیث و غیره پراکنده بودند و مراجعه و دسترسی به آنها سخت و دشوار می‌نمود، من علاقه داشتم این موارد را در کتاب مرتب و مجموعه واحدی گرد آورم تا مراجعه و دسترسی به آنها آسان گردد... در این راستا تمام توانم را در مراجعه به منابع و مصادری که دسترسی به آنها برایم ممکن بود، به‌کار گرفتم تا احادیث و آثار را جمع کنم و نتیجه آن، به‌صورت کتاب حاضر در آمد[۴].
از جمله منابع این اثر، کتاب «خواص القرآن العظيم و يُسمّی منافع القرآن العظيم» است که منسوب به امام جعفر صادق(ع) می‌باشد و ازآنجاکه این اثر، مانند سایر مصادر نیست که به‌صورت مستقل وجود داشته باشد، نویسنده در استفاده از این منبع به چاپ مواردی از آن در «مجله علوم حدیث» دانشکده علوم حدیث تهران استناد کرده است و همچنین به مصادری مانند «جنة الأمان الواقية»، معروف به مصباح کفعمی و «البرهان في تفسير القرآن» سید هاشم بحرانی که از «خواص القرآن العظيم» نقل حدیث کرده‌اند، رجوع کرده است[۵].
از نکات لازم به ذکر این اثر این است که عبدالله صالحی نجف‌آبادی در آن احادیث صحیح و ضعیف را باهم نقل کرده است و تلاشی در راستای جداسازی روایات صحیح و حسن از ضعیف نکرده است. همچنین به اختلاف نسخه‌ها و متون نیز کاری نداشته و به آن توجه نکرده است، بلکه صرفا با ذکر منبع و مأخذ به ذکر روایت پرداخته و البته برخی اختلافات و موارد دشوار مهم را در حواشی آورده است و انتخاب در موارد اختلاف را هم برعهده خوانندگان اهل علم و فضل گذاشته است. وی در راستای توجیه این کار (جدا نکردن روایات صحیح و غیر صحیح در این باب) به احادیث «من بلغ» استناد کرده و هفت مورد از این روایات را ذکر می‌نماید[۶].
محتوای «اخبار من بلغ» این است که هر انسانی که چیزی از روایات برای او نقل شود که محتوای آن ثواب در ازای عمل کردن به کار خاصی است و به آن روایت عمل کند، اجر و ثوابی که به گوشش رسیده بوده، برایش در نظر گرفته می‌شود، هرچند که در واقع چنین چیزی نبوده باشد. نویسنده علاوه بر «اخبار من بلغ»، به روایات دیگری هم که به‌لحاظ محتوایی مشابه آنها هستند، استناد کرده و دلیل دیگری نیز برای این کار می‌آورد که محتوای آن استناد به عادت شخص کریم و بخشنده است که به‌خاطر اکرام پیامبر(ص) و خاندانش(ع) عمل بندگانش را که به قصد طاعت او انجام شده، ضایع نمی‌نماید. البته دستیابی به این آثار را منوط به تحقق شرایطی، از جمله ایمان و اعتقاد شخص به آن امر، اخلاص وی در انجام عمل، رعایت شرایط و کیفیات زمانی و مکانی و... که برای عمل و تحقق اثر یا ثواب آن ذکر شده، طهارت شخص و... می‌داند و سپس پنج روایت را در شرایط استجابت دعا ذکر می‌کند[۷].
محتوای مطالب این اثر برحسب روایات و عناوین در شش فصل که در دو باب اصلی قرار دارند، مطرح شده است: باب اول، حاوی روایات و احادیثی است که درباره فضیلت و عظمت، ثواب تلاوت، خواص سوره‌ها و آیات قرآن وارد شده‌اند. این باب دو فصل دارد:
فصل اول، حاوی مطالبی است که متعلق به فضائل قرآن و عظمت آن، ثواب تلاوتش، تعلیم و تعلمش، کیفیت قرائت و حفظش، استشفای به آن و غیره است که سرجمع دربردارنده 44 موضوع در ده عنوان است.
فصل دوم، به بیان فضیلت هر سوره‌ای به‌صورت خاص و جداگانه و ثواب قرائت آن می‌پردازد. در این فصل همچنین خواص هر سوره و خواص برخی آیاتش که به‌صورت منحصر و مستقل در روایات آمده بیان می‌شود[۸].
دومین باب، حاوی احادیث و روایاتی است که درباره خواص سوره‌ها و آیات و منافعشان و دفع آفات و امراض و قضای حوایج در امور مختلف در زمان‌ها و مکان‌های خاص وارد شده که دارای چهار فصل است: فصل اول، احادیثی را در بر دارد که شامل فضایل و خواص برخی از سوره‌ها باهم، یا یک سوره کامل از قرآن یا مجموعه برخی از آیات باهم هستند. دومین فصل، درباره روایاتی است که در فضیلت و خواص آیاتی از سوره‌های مختلف درباره استشفای به آن برای دفع مرض یا دفع مخاویف و آفات وارد شده‌اند. سومین فصل، روایاتی با مضمون خواص سوره‌ها و آیات شفابخشی است که در ضمن حرزها و اوراد برای دور ماندن از هر امر مخوفی یا شفای مسحور یا مصروع و... وارد شده و فصل چهارم، در ذکر سوره‌ها یا آیاتی است که ضمن نمازهای مستحبی وارده از اهل‌بیت(ع) به‌عنوان سیره و عمل عبادی آنان یا بیان توسل به آن نماز در قضای حاجت و شفای مریض، البته در زمان و مکان خاص، وارد شده است[۹].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد در انتهای همان جلد آمده و فهارس فنی (شامل آیات قرآنی، اسامی برخی سوره‌ها و آیات مبارکه، احادیث قدسی، ادعیه و احراز و اذکار، احادیث شریفه، آثار، انبیاء، خاتم‌الانبیاء و اهل بیت طاهرینش، اعلام رجال، کنیه‌ها و القاب، اعلام نساء، حوادث و آفات، امکنه و شهرها، مصادر و منابع و مجموع عناوین و موضوعات هر سه جلد) در انتهای جلد سوم ذکر شده است. نویسنده، این کتاب را به چهارده معصوم(ع) و ذوی‌الحقوق، به‌ویژه والدینش تقدیم کرده است[۱۰].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.