روش‌شناسی ابن خلدون
| روش‌شناسی ابن خلدون | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | الوردی بغدادی، علی (نویسنده) ثقفی، سید محمد (مترجم) |
| ناشر | روش شناسان و جامعه شناسان |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۶ش |
| کد کنگره | D ۱۶/۷/الف۲/و۴۰۴۱ |
روش‌شناسی ابن خلدون تألیف علی الوردی بغدادی، مترجم سید محمد ثقفی؛ کتاب پیش رو، نوشتاری است در یازده فصل که پس از معرفی ویژگی‌هایمنطق یونان قدیم و منطق ارسطویی در جهان اسلام، به شناسایی روش ابن خلدون در رویارویی با منطق ارسطو و قانون‌های تفکر می‌پردازد. سپس معمای جهش خلدونی و تأثیر عوامل متعدد را در جهش فکری ابن خلدون بیان می‌کند. جرقه‌ی نظریه، ابن خلدون و ذخایر فکری دانشمندان، دیدگاه وی درباره‌ی فلسفه از دیگر مباحث مطرح شده در این کتاب است.رابطه‌ی تنگاتنگ زندگی شخصی ابن خلدون و ابداع «نظریه شخصی» و آینده علم جدید (جامعه شناسی) از مباحث پایانی این اثر می‌باشد.
ساختار و گزارش محتوا
در آغاز کتاب، مترجم از باب مقدمه به معرفی نویسنده‌ی اثر می‌پردازد و درباره‌ی شرح حال، آثار علمی، زندگینامه، مراحل آموزشی و استادی، جامعه شناسی تاریخی، عدم کارایی روش آماری و ارائه روش انتخابی، ایجاد جامعه شناسی بومی و بالاخره اهمیت ابن خلدون مطالبی را بیان می‌کند. سپس به انگیزه مطالعه‌ی بیشتر درباره‌ی ابن خلدون اشاره می‌کند و آنگاه دو دیدگاه در کار ابتکاری ابن خلدون را مورد نقد قرار می‌دهد: یکی دیدگاه منفی گرایان و بدبینان و دیگری دیدگاه اثبات گرایان و خوش بینان. سومین مبحث از سری مباحث مقدماتی این کتاب نیز ارائه‌ی منطق ابن خلدون در پرتو فرهنگ و شخصیت اوست. سپس وارد مباحث اصلی کتاب می‌شویم که شامل دو بخش و یازده فصل با عناوین زیر است:
فصل اول: ویژگی‌هایمنطق یونانی (قدیم)؛ در این فصل درباره منطق صوری، شخصیت منطق دانان، مبانی منطق ارسطویی، استقرا، سببیت، ماهیت ثابت، و...مطالبی آمده است.
فصل دوم: منطق ارسطو در جهان اسلام؛ این فصل به بیان دیدگاههای ناقدان منطق یونانی پیش از غزالی و ابن تیمیه، دیدگاه جاحظ، نقد غزالی، نقد ابن رشد، دیدگاه ابن تیمیه و منطق ارسطویی می‌پردازد.
فصل سوم: ابن خلدون و منطق ارسطویی؛ این فصل نیز دیدگاه ابن خلدون درباره‌ی اصل علیت و اصل عقلانیت را بیان می‌کند و آنگاه تمایز دیدگاه ابن خلدون را با غزالی و ابن تیمیه مطرح می‌کند.
فصل چهارم: ابن خلدون و قانون‌های تفکر؛ فصل چهارم درباره محور نظریه و قانون ثبات، ابن خلدون و ادوار اجتماعی، ابن خلدون و دولت اموی، قانون عدم وجود قسم سوم و قانون تدریج به ارائه مطلب می‌پردازد.
بخش دوم:
فصل پنجم: معمای جهش خلدونی؛ در این فصل تحلیل ها و دیدگاههای 6 دانشمند در رابطه با جهش فکری ابن خلدون ارائه گردیده است.
فصل ششم: تأثیر عوامل متعدد در جهش فکری ابن خلدون؛ این فصل به بیان عوامل هشتگانه‌ی موثر بر جهش فکری ابن خلدون اشاره می‌کند.
فصل هفتم: جرقه‌ی نظریه؛ مباحث این فصل تحت عناوین فیض پرتو ذهنی، راز پنهان، اشتباهات تاریخ نگاران، تغییریابی ابن خلدون و شخصیت مرزی ارائه شده است.
فصل هشتم: ابن خلدون و ذخایر فکری دانشمندان؛ نظر صاحب نظران، کتاب ابن خلدون، ابن خلدون و قرآن کریم، ابن خلدون و فارابی، مقایسه‌ی فارابی و ابن خلدون، اوصاف رئیس جامعه در اندیشه‌ی دو حکیم، منطق ابن خلدون، تطبیق دو منطق، ابن خلدون و نظریه‌ی ابن سینا، ابن خلدون و اخوان الصفا، ابن خلدون و ابوحیان توحیدی، ابن خلدون و ابن هیثم، حاکمیت دو قانون در جامعه، ابن خلدون و ابن خطیب، ابن خلدون و غزالی، از مباحث مطرح شده در این فصل هستند.
فصل نهم: ابن خلدون و فلسفه؛ مطالبی پیرامون نظر معتزله درباره‌ی توده‌ی مردم، دیدگاه شیعه اسماعیلی، ضربت غزالی، عقل در نزد اهل تصوف، نظام طبقاتی صوفیه، ابن باجه، ابن طفیل، ابن رشد، و بسیاری مباحث دیگر در این فصل آمده است.
فصل دهم: رابطه‌ی تنگاتنگ زندگی شخصی و ابداع «نظریه‌ی اجتماعی» است.
فصل یازدهم: پایان؛ آینده‌ی علم جدید (جامعه شناسی)؛ معرفی بنیان گذار جامعه شناسی و ارائه‌ی نظریه دانشمندان اروپایی درباره ابن خلدون از مطالب این فصل است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران