کفاية الأصول

كفاية الأصول
پدیدآوران	مشکینی اردبیلی، ابوالحسن(محشی) خوشنویس، طاهر(خطاط) آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (نویسنده)
ناشر	اسلاميه
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1372ش.
چاپ	چاپ هفتم
زبان	عربي
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏1372 /آ3ک7 / 159/8 BP

كفاية الأصول، چاپ سنگی از نسخه خطی كفاية الأصول آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (متوفی 1329ق) با حواشی میرزا مشکینی اردبیلی، ابوالحسن (متوفی 1358ق) است. این تعلیقه در عین سادگی از بهترین حواشی توضیحی و تحقیقی کفایه است. نگارش این نسخه به خط خوشنویس، طاهر در سال 1364ق به پایان رسیده و در چاپخانه اسلامیه تهران منتشر شده است.

کتاب گران‌سـنگ و دقـیق کـفایه‌، که‌ در سال‌های (1321ق) به بعد تألیف شده و برخی فهم آن را کما‌ هو‌ حقه‌ ملاک اجتهاد (بـه مـعنی مصطلح) دانسته‌اند، دارای یک مقدمه - که مشتمل بر 13 امر است ‌- ‌و هشت‌ مقصد‌ و خاتمه‌ای در مـبحث اجـتهاد و تـقلید می‌باشد. این اثر قیّم بر اثر ایجاز‌ و جامعیت‌ و دشواری فهم و درک مطالب عمیق آن، از آغاز انـتشار مـورد توجه فقها و مدرّسان بزرگ و محور مبانی‌ علمی‌ و بحث‌های عالی اجتهادی در حوزه‌های علمی شـیعه واقـع گـردید و به‌عنوان آخرین‌ کتاب‌ درسی اصول فقه، قبل از درس خارج‌ اصول‌، انتخاب‌ شد و به همین جـهت دانـشمندان و محقّقان و پژوهشگران‌ بسیاری‌ برای حل معضلات و غوامض و نیز توضیح مقاصد نویسنده، بـر آن شـرح نـوشته یا‌ حاشیه‌ نگاشته‌اند‏.

میرزا ابـوالحسن بـن عـبدالحسین مشکینی از جمله کسانی است که بر کفایه حاشیه نوشت. جزء اول آن در مباحث الفاظ و در نجف در سال 1347ق در 196 صـفحه و تـمامی آن [نسخه حاضر] در حـاشیه کفایه چاپ تهران‌ در‌ سال 1364ق به چاپ رسیده است‏.

وی انگیزه‌اش از نگارش این حاشیه را این‌گونه توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه کتاب کفایه نوشته‌ شیخ ما، علاّمه‌ی محقق و مدقق، آیت‌الله ملاّ محمّدکاظم خراسانی، از محتوای ژرف و معانی عالی برخوردار است و حقایقی در آن پنهان است که کسی نمی‌تواند به همه‌ آن پی ببرد، مگر شخصیت‌هایی کم‌نظیر از میان مردم، لذا دوست داشتم تا تعلیقه‌ای بر آن کتاب ضمیمه نمایم که پرده‌های آن را کنار زند و به جستجوی اسرار آن پردازد و عهده‌دار حل و روشن ساختن حقایق آن شود و مطالب مجمل و غیر واضح آن را بیان کند و متشابهات آن را تأویل نماید. علاوه بر آن، استدلال‌ها و برهان‌هایی را که ایشان به آنها اشاره نکرده و به خاطرم رسیده، همراه آن ساختم. به امید آنکه این کتاب، یادآوری برای خودم و مورد استفاده‌ی جویندگان علم و دانش قرار گیرد»‏.

شارح به شیوه رایج با ذکر «قوله»، بخشی از عبارت کفایه را ذکر و به زبان عربی شرح کرده است.

ناصر باقری بیدهندی در فصل پنجم مقاله «کتاب‌شناسی دروس حوزه: كفاية الأصول»، تحت عنوان «نظریه تنی چند از اساتید محترم حوزه عـلمیه در مورد بهترین شروح و حواشی بر كفاية الأصول»، به اهمیت حاشیه مشکینی از دیدگاه اساتید حوزه اشاره کرده است:

1. ناصر‌ مکارم‌ شیرازی: «حاشیه توضیحی، حاشیه مرحوم مشکینی است‌ که‌ هم‌ شـاگرد شاگرد مرحوم آخوند بوده و هم در بیان و توضیح مقاصد کفایه و ریشه‌یابی مسائل خوب‌ است‌...».
2. سـید محمّدباقر طباطبایی مشهور به سلطانی: «هریک از شروح و حـواشی کـفایه یک ملاکی دارد؛ از نظر دقّت و مطالب‌ علمی‌، حاشیه حاج شیخ محمّدحسین اصـفهانی و از نـظر سـادگی مطالب، حاشیه مرحوم مشکینی... است».
3. شیخ جـواد‌ تـبریزی: «بهترین حاشیه توضیحی و تحقیقی، حـاشیه‌ مـرحوم‌ مشکینی... است».
4. مـحمّد مـؤمن قمی: «در مـراحل ابـتدایی‌ به‌ نـظر مـی‌رسد حـاشیه مشکینی حاشیه توضیحی‌ همراه با تـحقیق و خـوب است...».
5. سید حسن طاهری خرم‌آبادی: «... حـواشی مرحوم مشکینی و فیروزآبـادی و مـرحوم آقای حکیم ضمن اینکه توضیحی است، اظهار نظر هم‌ در‌ آنها یافت می‌شود»‏.

منابع مقاله

1. متن کتاب.
2. باقری بیدهندی، ناصر، کتاب‌شناسی کتب درسی حوزه (2): كفاية الأصول، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: نور علم، فروردین 1368، شماره 30، صفحه 38 تا 47، به آدرس اینترنتی:

   http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5903

3. باقری بیدهندی، ناصر، کتاب‌شناسی کتب درسی حوزه (2): كفاية الأصول، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: نور علم، شهریور 1368، شماره 32، صفحه 196 تا 215، به آدرس اینترنتی:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2495