مغني الأريب في تهذيب مغني اللبيب عن كتب الأعاريب
مغني الأريب في تهذيب مغني اللبيب عن كتب الأعاريب، اثر دفتر تدوین متون درسی حوزه علمیه قم، کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی با موضوع ادبیات عرب. این کتاب درواقع گزینشی از کتاب مغنی اللبیب ابن هشام انصاری است که (با تمرکز بیشتر روی باب‌های اول و چهارم این کتاب) در راستای مختصرسازی و مناسب‌سازی برای تدریس در کلاس‌های درس حوزوی، آماده شده است. نام کامل‌تر این اثر که در مقدمه ذکر شده، «مغني الأريب في تهذيب البابین الأول و الرابع من مغني اللبيب عن كتب الأعاريب» است.
| مغني الأريب في تهذيب مغني اللبيب عن كتب الأعاريب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن هشام، عبدالله بن یوسف (نویسنده)؛
کفیل، ابراهیم (نویسنده) خاکساردوست، مرتضی (نویسنده) قربانی، سجاد (نویسنده) مرکز مديريت حوزه علميه قم. دفتر برنامه‌ريزی و تدوین متون درسی |
| ناشر | مرکز مديريت حوزه علميه قم. دفتر برنامه ريزي و تدوين متون درسي |
| مکان نشر | ایران-قم |
| سال نشر | 1442ق.=1399ش. |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-622-616350-7 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مغنی اللبیب ابن هشام اثر جدیدی در تاریخ کتاب‌های تدریس شده در اعراب قرآن و در امتداد کتب إعراب قرآن مکی ابن ابیطالب است که مباحث جدید إعراب قرآن را به شکل موضوعی ارائه کرده؛ ازاین‌رو ابن هشام در این کتابش از نحویان در کتاب‌های نحوی‌شان و مفرداتشان و معانی‌القرآن‌شان و اعراب‌القرآن‌شان تأثیر پذیرفته است. او تأثیر کمی نیز از شیوه بلاغی زمخشری البته به وجه انتقادی، گرفته است. ازاین‌رو او این کتابش را بر شیوه کتاب‌هایی که در مفردات نگارش یافته، مانند الجنی الدانی معاصرش مرادی، و کتاب‌های کشاف و البحر المحیط زمخشری، کتاب‌های نحوی، کتاب‌های ابن مالک، ابوحیان و نحویان اندلس ناقد ابی حیان، و زمخشری در جاهای بسیاری از کلامش، نوشته است؛ اما امتیاز کتاب مغنی اللبیب ابن هشام انصاری در تبویب مطالب آن است؛ ابن هشام این کتاب را در هشت باب نگاشت؛ او در باب اول به تفسیر مفردات و ذکر احکام آن پرداخت. در باب ثانی به تفسیر جمله‌ها و ذکر اقسام و احکام آن‌ها پرداخت. در سومین باب، آنچه را که بین مفردات و جمله‌ها متردد است، مانند ظرف و جارومجرور و احکام آن‌ها را ذکر کرد. در باب چهارم احکام موارد کثیرالابتلاء که ندانستن آن برای عالم به لغت عرب، زشت است را ذکر کرد. در باب پنجم، وجوهی را که از جهت آن خلل معرب وارد می‌شود، ذکر کرد. در باب ششم، از اموری که میان عالمان لغت عرب مشهور شده درحالی‌که قول درست برخلاف آن است تحذیر می‌کند. هفتمین باب را در کیفیت اعراب ذکر کرده است، و باب هشتم در ذکر امور کلیه‌ای است که امور جزئی بسیار زیادی از آن‌ها استخراج می‌شود.[۱]
با توجه به لزوم تغییر در کتب درسی رایج، به اقتضای زمان، که کتاب مغنی اللبیب ابن هشام انصاری را نیز شامل می‌شود، پیش‌تر برخی از اساتید آن را خلاصه کرده و با عنوان «مغني الأديب» ارائه کردند؛ اما مجدداً ضرورت تغییر در «مغني الأديب» و حذف برخی از مباحث زاید و بازگرداندن برخی موارد مفید حذف شده از «مغني اللبيب» در آن، اضافه کردن برخی شواهد ادبی موافق با حوزه شیعی، و لزوم برخی تغییرات که موجب سهولت و سرعت هنگام تعلیم شود، در این کتاب حس شد. تغییراتی در این کتاب‌ها داده شد و کتاب جدیدی پدید آمد که اهم تغییرات حاصل در آن منحصر در باب‌های اول و چهارم کتاب بود ازاین‌رو این کتاب «مغني الأريب في تهذيب البابین الأول و الرابع من مغني اللبيب عن كتب الأعاريب» نامیده شد.[۲]
در مقدمه کتاب، از سید حمید جزایری، سید احمد حسینی متولی، سید میرسلمان حسینی، شیخ محمدرضا پایانی، شیخ مهدی گلشن فیروزآبادی، شیخ منصور قابشی، شیخ محمد جوادی‌راد و شیخ مقداد قنبری تشکر شده است.[۳]
پانویس
منبع مقاله
مقدمه کتاب.
وابسته‌ها
تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب
البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك
معجم القواعد العربية في النحو و التصريف
مبادئ العربية في الصرف و النحو
النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب
أصول النحو عند السيوطي بين النظرية و التطبيق
الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحو البصريين و الكوفيين
النحو الوافي مع ربطه بالأساليب الرفيعة و الحياة اللغوية المتجددة
همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو
شرح ملاجامي علی متن الكافية في النحو
شرح التصريح علی التوضيح ابن مالك في النحو و الصرف للشيخ ابي‌محمد بن عبدالله بن يوسف بن هشام الانصاري