النحو الواضح في قواعد اللغة العربية (المرحلة الابتدائية)
| النحو الواضح في قواعد اللغة العربیة (المرحلة الابتدائیة) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | امین، مصطفی (نویسنده) جارم، علی (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | النحو الواضح المرحله الابتدائیه 3/1 |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زبان عربی - نحو - راهنمای آموزشی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | PJ 6151 /ج2ن3 1300 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
النحو الواضح، از آثار استادان زبان و ادبيات عربى، دكتر مصطفى امين و دكتر على جارم است كه در آن، يك دوره مباحث نحوى به‌صورت روان و رسا براى مبتديان بيان شده است. نام كامل اين كتاب، «النحو الواضح في قواعد اللغة العربية، المرحلة الابتدائية» است.
ساختار
اين اثر به‌صورت متنى آموزشى همراه با تمرينات و... تنظيم شده و هرچند عنوان «درس» را نياورده، ولى مباحث به‌صورت درس‌هایى جداگانه تنظيم شده است. زبان و ادبيات اثر مذكور، عربى رسا و شيواست. در اين اثر عناوينى چون بخش و فصل مطرح نشده است.
جزء اول اين كتاب، با بحث از جمله مفيد آغاز شده و با بحث از اجزاى جمله، فعل ماضى، فعل مضارع، فعل امر و... ادامه يافته و با بحث از نعت پايان يافته است.
جزء دوم، با بحث از تقسيم فعل به صحيح الآخر و معتل الآخر شروع شده و با بحث از مبنى و معرب، انواع بناء و انواع اعراب ادامه يافته و با بحث از ظرف زمان و مكان پايان پذيرفته است.
جزء سوم، با مبتدا و خبر و تطابق آن دو شروع شده و با بحث از جمله يا شبه جمله‌اى كه خبر مبتداست و... ادامه يافته و با بحث از استفهام همراه با نفى پايان يافته است.
گزارش محتوا
درباره روش و محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
- نويسندگان، مباحث نحو را براى دو دوره ابتدايى و متوسط به‌صورت دو جلد كتاب فراهم كرده و هركدام را در سه جزء تنظيم و منتشر كرده‌اند و اثر حاضر، شامل همه اجزاى سه‌گانه دوره ابتدايى است. هرچند در اين اثر، تمركز اصلى بر مباحث اعرابى و نحوى است، ولى به‌طور ضمنى و گاه‌گاهى برخى از مباحث صرفى نيز آمده است.[۱]
- جالب است كه نويسندگان، روش خود را براى كمك به استادان جهت تدريس اين كتاب، به‌صورت چند مطلب زير توضيح داده‌اند:
- الف) در تدريس قواعد عربى اين نكته‌ها بايد مراعات شود:
- يك- به يكى از دانش‌آموزان گفته شود مثال‌هایى را كه معلم آماده كرده، بر روى تخته به‌صورت روشن بنويسد؛
- دو- از دانش‌آموز خواسته شود كه آن مثال‌ها را قرائت كند؛
- سه- معلم در جهت انتقاد، بحث و استنباط به‌صورتى كه در كتاب بيان شده، بكوشد؛
- چهار- قواعد عربى، بعد از استنباط، به‌صورت واضح بر روى تابلو نوشته شود؛
- پنج- وجوه اشتراك يا افتراق بين درس جديد و درس قبلى در صورت وجود فايده نوشته شود؛
- شش- از دانش‌آموزان خواسته مى‌شود كه جمله‌هاى بسيارى را تأليف كنند كه منطبق بر تعاريف و قواعدى است كه استنباط كرده‌اند و مناسب است كه مدرسان، آنها را راهنمايى كنند تا موضوعات سودمند و كاربردى در زندگى و مطابق با فطرتشان را انتخاب نمايند؛
- هفت- شايسته است كه درس قواعد به درس انشاء پيوند داده شود، مانند آنكه موضوعى كه به آن مثال زده مى‌شود، همان موضوع انشاء باشد و يا در حين درس انشاء از دانش‌آموزان خواسته شود كه جمله‌هایى بسازند كه در درس قواعد، به آنان درس داده شده است.
- ب) در تمرين شفاهى شايسته است كه مثال‌هایى را در مورد قواعدى كه قصد تدريسش را دارد، آماده سازد و بر روى تخته بنويسد و آنگاه با دانش‌آموزان درباره آن گفتگو كند و از اين گفتگو براى زمينه‌سازى براى تدريس قواعد و تعاريف بهره ببرد و مناسب است كه بخش اول از زمان تدريس را به همين موضوع اختصاص دهد و بعد در بخش دوم، از آنان بخواهد كه جملاتى بر طبق آن قواعد بسازند.
- ج) در تمرين كتبى مراعات امور زير شايان توجه است:
- يك- تمرين‌ها در موضوعات گوناگونى كه قواعدش را آموخته‌اند، باشد و از شگردهاى متنوعى براى تمرين و آموزش استفاده شود؛
- دو- از تمرين‌هاى ايجابى استفاده شود كه از دانش‌آموز مى‌طلبد كه جمله‌هاى گوناگونى را بر اساس قواعد بسازد؛ چون اين‌گونه تمرين‌ها در ترغيب به انديشيدن مؤثر است و ملكه انشاء را در آنان بهتر مى‌پروراند؛
- سه- پرسش‌ها به گونه‌اى انتخاب شوند كه نياز به پاسخ‌هاى كوتاهى داشته باشد تا بتوان پرسش‌هاى متعدد و از انواع گوناگون مطرح كرد؛
- چهار- تمرين‌ها از قواعد شروع شود و يا از دو درس اخيرى كه تدريس شده و همچنين شايسته است بعد از آنكه به مقدار كافى درس قواعد را بيان كرد، بعد از هر دو تمرين خاصّ، تمرين عامّى هم بياورد كه شامل مطالبى شود كه قبلاً درس داده شده است؛
- پنج- جايز نيست كه معلم خودش تمرينات را حل كند و يا براى دانش‌آموز شرح دهد، بلكه شايسته است با آنان گفتگو كند و قواعد مورد نظر را كه تمرينات بر اساس آنها تنظيم شده، شرح دهد و از آنان بخواهد كه مثال‌هایى برایش بزنند و از آنان خواسته شود كه بنويسند و استاد بر نوشتن آنان نظارت كند؛
- شش- در تمرين بر روى نحو و اعراب نيز از همين روش پيروى شود و اكتفا به مواردى گردد كه دانش‌آموز قانون و قاعده‌اش را آموخته است و از دادن تمرينات طولانى و خسته‌كننده پرهيز شود؛ چون هدف از اعراب آن است كه دانش‌آموز جايگاه و حكم كلمه در جمله را بشناسد.[۲]
- يكى از امتيازات اين اثر عبارت از آن است كه در موارد بسيارى در سراسر كتاب، قواعد نحوى درس داده شده را به‌صورت روشن و در كادر مشخص به شكل جداگانه تنظيم كرده است.[۳]
- يكى ديگر از امتيازات اثر حاضر، تمرينات فراوانى است كه از آغاز تا انجام كتاب در موضوعات متعدد مطرح شده است.[۴]
- از ديگر امتيازات اين اثر، عبارت از نمودارها و مثال‌هاى گوناگونى است كه در سراسر كتاب فراهم شده است.[۵]
- اين اثر چون به‌صورت متنى آموزشى تنظيم شده، هيچ پاورقى و ارجاع و استنادى ندارد و در نتيجه فهرست منابع هم برایش فراهم نشده است. البته فهرست مطالب در پايان جزء سوم آمده است. شماره‌گذارى صفحات اجزاى سه‌گانه اين كتاب، به‌صورت جداگانه انجام نشده و بلكه به‌صورت پياپى (مسلسل) هر سه جزء به ترتيب شماره‌گذارى شده و از آغاز جزء اول تا پايان جزء سوم عبارت از 331 صفحه است.
پانويس
منابع مقاله
النحو الواضح في قواعد اللغة العربية، المرحلة الابتدائية، الدكتور مصطفى أمين و الدكتور علي الجارم، توزيع: آواندا دانش.
وابسته‌ها
البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك
تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب
النحو الوافي مع ربطه بالأساليب الرفيعة و الحياة اللغوية المتجددة
معجم القواعد العربية في النحو و التصريف
مبادئ العربية في الصرف و النحو
النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب
أصول النحو عند السيوطي بين النظرية و التطبيق
الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحو البصريين و الكوفيين
همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو