رسالة في تعقب الموضع الجدلی
| رسالة في تعقب الموضع الجدلی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نویسنده)
ایزوتسو، توشیهیکو (اهتمام) محقق، مهدی (اهتمام) دانش‌پژوه، محمدتقی (اهتمام) |
| ناشر | دانشگاه تهران |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1370 ش |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
رسالة فى تعقب الموضع الجدلى، از شيخ الرئيس و در علم منطق است كه به زبان عربى، تأليف شده است. اين رساله، در واقع براى تبيين قياس مى‌باشد.
ساختار
رساله، بسيار كوتاه و فاقد باب‌بندى و فصل‌بندى است.
گزارش محتوا
ابن سينا، مى‌گويد: حقيقت استدلال و تأليف كلام كه وقتى تأليف شد، از آن، قول ديگرى لازم مى‌آيد يا فكرى كه وقتى مرتب شد، رأى ديگرى از آن پديد مى‌آيد... در صناعت منطق، در شش كتاب قياس، برهان، جدل، مغالطه، خطابه و شعر مورد تحقيق و بررسى قرار مى‌گيرد.
تعابيرى كه در اين رساله، توسط بوعلى به كار برده شده‌اند، اغلب در منطق امروزى كاربردى ندارند؛ مثلاً اصطلاح«موضع جدلى» اصطلاحى است كه در زمان بوعلى، متكلمين آن را بر قياس اطلاق مى‌كردند.
ابن سينا، مى‌گويد: وجوهى كه مراعاتشان براى برهانى شدن لازم است، قابل دست‌رسى نيست مگر براى كسى كه كتاب البرهان را فهميده باشد، بعد شروع مى‌كند به تبيين قضاياى برهانى و سپس جايگاه قضاياى كاذبه و عكس و نقيض را نيز مشخص مى‌كند. البته چنان‌كه گفته شد براى فهم رساله‌هايى از اين قبيل كه برگرفته از منطق يونان، در قرون سوم، چهارم و پنجم هجرى مى‌باشند، شرح و تفسير و به‌روز كردن مطالب آنها لازم است.