النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب
| النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اهدل، عبدالرحمن (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | سوال و جواب و اعراب |
| ناشر | دار طيبه |
| مکان نشر | ریاض - عربستان |
| سال نشر | 1425 ق |
| چاپ | 8 |
| موضوع | زبان عربی - نحو - پرسشها و پاسخها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | PJ 6151 /الف9ن3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
النحو المستطاب سؤال و جواب و إعراب، تأليف عبدالرحمن بن عبدالرحمن شميلة الأهدل، يكى از نحويان معاصر، است كه به زبان عربى و در دو جلد به نگارش درآمده است. موضوع كتاب، چنان‌كه از اسم آن برمى‌آيد، بيان مباحث مختلف علم نحو و تطبيق قواعد نحوى بر اعراب قرآن كريم و ارائه شاهد مثال‌هاى متعدد قرآنى و اشعار شاعران عرب در مورد هريك از احكام نحوى مورد بحث است.
ساختار
در مقدمه كتاب، نگارنده به چگونگى تدوين كتاب و انتشار متعدد آن در زمان كوتاه به جهت استقبال علاقه‌مندان به علم نحو از آن، اشاره كرده و توضيحاتى اجمالى راجع به محتواى كتاب و نحوه تدوين آن ارائه نموده است.[۱]
كتاب، به‌صورت سؤال و جواب تنظيم شده است.
گزارش محتوا
در ابتداى جلد اول، تعريفى از علم نحو و موضوع و فايده آن مطرح شده و اقسام كلمه و كلام كه موضوع علم نحو است مورد بحث و بررسى قرار گرفته است، آن‌گاه نويسنده به بحث در مورد معرب و مبنى و معنا و اقسام آنها پرداخته و نحوه شناسايى اعراب و علايم آنها را بيان نموده و اعراب ظاهرى و تقديرى و فرق ميان آنها را همراه با ذكر نمونه توضيح داده است.
در ادامه، وى به بحث در مورد احكام نحوى مربوط به اسم و انواع آن پرداخته و اسامى غير منصرف و علل منع صرف آنها، احكام مربوط به اسامى نكره و معرفه، ضماير و اقسام آنها، اسامى علم، اسامى اشاره، اسامى موصول و اسم معرفه به «ال» و احكام نحوى مربوط به هريك از آنها را بررسى نموده است.
در همين راستا، نويسنده به بيان احكام اسامى مرفوع مانند: فاعل، نائب فاعل، مبتدا و خبر، اسم افعال ناقصه، خبر حروف مشبهة بالفعل، اسم حروف مشبهه به ليس، اسم لاى نفى جنس، اسم افعال مقاربه و افعال قلوب و ساير اسامى كه در جمله، مرفوع واقع مى‌شوند، پرداخته و قواعد نحوى مربوط به هريك از آنها را بيان كرده است.
در مورد شرح هريك از قواعد نحوى مذكور، نويسنده شاهد مثال‌هايى از آيات قرآنى و اشعار شاعران معروف و قديمى عرب ارائه نموده و ذيل هريك از اين شاهد مثال‌ها توضيحات خود را مطرح كرده و به تجزيه و تركيب عبارات قرآنى و شعرى پرداخته است.
در جلد دوم، در ادامه بيان احكام و قواعد نحوى مربوط به اسما، نگارنده به بيان اسامى منصوب و قوانين مرتبط با آنها پرداخته و قواعد نحوى انواع مفعول (اعم از مفعول‌به، مفعول‌له، مفعول‌معه، مفعول‌فيه و مفعول مطلق)، باب اشتغال، منادا و اقسام ندا، حال، تمييز و استثناء در حال نصب را بيان كرده است.
در قسمت ديگرى از كتاب، نگارنده به بحث در مورد احكام و قواعد نحوى مربوط به اسامى در حالت جرى (مجرور) پرداخته و ضمن بيان كلياتى از حروف جر و انواع مجرورات، احكام نحوى مضاف‌اليه و حالات مختلف جرى آن را بيان كرده است.
در بخش بعدى كتاب، نويسنده به تبيين قواعد نحوى مربوط به فعل پرداخته و ابتدا اعراب فعل مضارع را در حالت‌هاى نصبى، رفعى و جزمى مورد بحث و بررسى قرار داده است.
در ادامه، وى به بحث در مورد توابع و اعراب آنها در حالت‌هاى مختلف رفعى، نصبى، جرى و جزمى در جمله پرداخته و متابعت كردن صفت، معطوف، عطف بيان، بدل، تأكيد و عطف نسق، در اعراب از متبوع خويش را از منظرى نحوى مورد بحث و بررسى قرار داده و مثال‌هاى متعددى در اين زمينه ارائه نموده است.
در قمست بعدى كتاب، نويسنده به احكام نحوى اسمايى كه مانند فعل عمل مى‌كنند اشاره نموده و عملكرد مصدر، اسم فاعل، اسم مفعول، اسم تفضيل، صفت مشبهه، اسم الفعل و صيغه مبالغه را از اين جهت بيان كرده است.
تنازع در عمل و قواعد مربوط به آن، احكام نحوى اعداد، تعجب و صيغه‌هاى مربوط به آن و قواعد مربوط به وقف و ابتدا، از ديگر مندرجات مهم اين نوشتار است.
وضعيت كتاب
در اين كتاب، هيچ‌گونه منبعى، حتى آدرس آيات (نه در پاورقى و نه در پايان كتاب)، براى مندرجات آن مورد استفاده مؤلف ذكر نشده و تنها توضيحاتى ذيل برخى از الفاظ متن كتاب در پاورقى درج گرديده است.
پانويس
- ↑ مقدمه كتاب، صفحات 3 تا 5
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب.
وابسته‌ها
البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك
تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب
معجم القواعد العربية في النحو و التصريف
مبادئ العربية في الصرف و النحو
النحو الوافي مع ربطه بالأساليب الرفيعة و الحياة اللغوية المتجددة
أصول النحو عند السيوطي بين النظرية و التطبيق
الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحو البصريين و الكوفيين
همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو