الأبدال
| نام کتاب | الأبدال |
|---|---|
| نام‌های دیگر کتاب | الأبدال الأدویة المستعملة في الطب و العلاج |
| پدیدآورندگان | شورای مرکزی تحقیقات طب یونانی (مترجم)
رازی، محمد بن زکریا (نويسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس) |
| زبان | عربی
انگلیسی |
| کد کنگره | RS 164 /ر24الف25* |
| موضوع | پزشکی سنتی |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشکی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12558AUTOMATIONCODE |
==
الأبدال با نام كامل الأبدال الأدویة المستعملة في الطب و العلاج اثر پزشک و دانشمند كم‌نظير دوره تمدن اسلامى ايران محمد بن زكرياى رازى (251-313ق) است.
در ميان آثار بسيار زياد و متنوع اين پزشک بالينى كه در نوع خود اگر بى‌نظير نباشد بسيار كم‌نظير است و سرشار از دانش، تجربه و نوآورى است، کتاب كوچك و كم حجم أبدال نيز وجود دارد. ابن ابى‌اصيبعه در کتاب «عيون الأبناء في طبقات الأطباء» عنوان اين کتاب را «مقالة في أبدال الأدوية المستعملة في الطب و قوانينها و وجه استعمالها» ذكر كرده است.
رازى همانگونه كه در مقدمه کتاب آورده است مسأله داروهاى جايگزين را براى داروهايى كه به هر دليل در دسترس نيست مسأله‌اى مهم مى‌داند. وى در اين کتاب ضمن پسنديدن روشى كه حنين بن اسحاق در کتابى كه آن را از مقاله جالینوس در ابدال و جامع ارماس و جامع بولس قديم و جديد برگرفته است، به نظرات ابن ماسويه نيز كراراً استناد نموده است.
ساختار
کتاب داراى فصول و ابواب مجزايى نيست، بلكه رازى در اين اثر پس از ذكر چند سطرى به عنوان قوانين الابدال از قول جالینوس، ادويه مورد نظر و بدل هر يك را به ترتيب حروف ابجد ذكر مى‌كند.
اين اثر در برگيرنده 122 مفرد است كه از اكتمكت شروع شده و به غاريقون پايان مى‌پذيرد. البته ترتيب حروف الفبايى اين اثر ترتيب ابجدى است از اين‌رو بعد از حرف باء حرف جيم است و يا بعد از حرف دال حرف هاء است.
گزارش محتوا
کتاب الأبدال دربرگيرنده يكى از مهم‌ترين مباحث مطرح شده در موضوع مفردات و داروسازى است، چرا كه در ساخت بسيارى از داروهاى تركيبى گاه نبودن جزيى كار را دشوار مى‌سازد كه شناخت بدل مفردات از اين جهت سودمند است.
از سوى ديگر رازى در اين اثر -علاوه بر آنچه بر اساس دانسته‌هاى ارزشمند خود نقل مى‌كند- به آثار و اقوال دانشمندان بسيارى -كه در مقدمه به آنها اشاره نموده- استناد مى‌نمايد، از اين جهت ارزش اين اثر از لحاظ مطالعات تاريخى نيز سودمند است.
اين اثر پس از تأليف، مورد توجه اطباى بسيارى قرار گرفت؛ از جمله حكيم محمد مؤمن در کتاب تحفة المومنين و حكيم سيد محمدحسین عقيلى خراسانى در مخزن الادويه از آن بهره برده‌اند.
وضعيت کتاب
کتاب قبل از سال 1313ق توسط شوراى مركزى تحقيقات طبى يونانى (هند) تصحيح و به انگليسى ترجمه شده است. افست اين اثر را مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشکى ايران در خرداد ماه سال 1383ش همراه ديباچه‌اى از دكتر محمد مهدى اصفهانى پيرامون زندگى رازى و کتاب الابدال او منتشر كرده است.پاورقى‌هاى اين اثر به نقل اختلاف نسخ خطى اختصاص دارد.
ترجمه فارسی اين كتاب با عنوان «داروهاي جايگزين» توسط آقای دكتر احسان مقدس صورت گرفت و در سال 1391 توسط انتشارات نيلوبرگ در تهران چاپ و منتشر شد.
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب