الفکر التربوی عند الشیعة الإمامیة: تفاوت میان نسخه‌ها

1) مدینۀ منوره: این شهر تربیتگاه امام علی علیه‌السّلام و حضرت فاطمه(س) و فرزندان آن بزرگان است و فقیهان بزرگی از صحابه در آن پرورش یافتند که همه از شیعیان علی علیه‌السّلام بودند که سنت نبوی را پاس داشتند و به نسل‌های دیگر منتقل کردند. حضرت علی علیه‌السّلام پس از رسول اکرم صلّی اللّه علیه و اله، بزرگترین عالم در علوم اسلامی است؛ چه، رسول اللّه شهر علم و علی دروازۀ آن است. حضرت امیر علیه‌السّلام در مدینه به مدت 24 سال به آموزش معارف اسلامی پرداخت و هستۀ حرکت علمی را بنا نهاد که پس از آن حضرت علیه‌السّلام در بغداد میوه داد.  

2) عراق: نگارنده در اینجا ابتدا به شرح فعالیت‌های علمی و آموزشی شیعه در کوفه می‌پردازد. وی در شرح این موضوع از هجرت علی علیه‌السّلام از مدینه به عراق و ایجاد شهر کوفه به دستور آن حضرت می‌گوید و اشاره می‌کند که امام در کوفه به آموزش شاخه‌‌های گوناگون معرفت به فراخور زمان می‌پرداخته است. کوفه پیش از حضرت صادق علیه‌السّلام مرکز حرکت‌های فکری در عصر دوم فقه شیعه بوده و از اهم مراکز فقه شیعه به شمار می‌رفته است. چون امام صادق علیه‌السّلام از مدینه منوره به کوفه منتقل شد باب تاز‌های از آموزش در شیعه گشوده شد که نمونۀ اعلای آن تربیت متکلمان زبردستی مانند هشام بن حکم در مکتب امام صادق علیه‌السّلام است.  

نگارنده پس از اشار‌های کوتاه به وضع علمی این دو شهر و تلاش‌های علم‌دوستانه و علم‌پرورانۀ حمدانیان، به قم و ری در ایران می‌رسد و از حکومت آل بویه و دانش‌گستری آنها بویژه در دو شهر قم و ری یاد می‌کند؛ سپس، به حکومت علوی ادارسه (ادریسیان) در آندلس و مغرب می‌پردازد و از نقش این حکومت در اتحاد قبایل و گسترش اسلام و تعالیم آن در مغرب می‌گوید و این دولت را یکی از مراکز علمی دانش شیعه در مغرب می‌خواند که وجودش به شکوفایی علمی و تمدن گسترد‌های در مغرب می‌انجامد.  

در فصل ششم، از مهمترین جایگاه‌های آموزشی شیعه سخن می‌رود. این مراکز عبارتند از: مکتب‌خانه، مسجد، منازل عالمان و امیران، مجالس علم، دار العلمها، دار الکتبها، مدارس. مکتب‌خانه نخستین مرکز آموزشی در جهان اسلام است. این مراکز بصورت آزاد و خارج از امر دولتها اداره می‌شده است. دشوار است بیقین گفت شیعه مکتب‌خانه‌‌های ویژۀ خود داشته است؛ اما، مسلم است که مکتب‌خانه‌‌‌هایی وجود داشته که معلم‌های آنها شیعه بوده است.