۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
}} | }} | ||
'''کلیات دیوان معزی'''، مشتمل بر قصاید، غزلیات و مقطعات محمد بن عبدالملک نیشابوری (متوفی 520ق) متخلص به معزی، امیرالشعرا دربار سلجوقی است. اشعار معزی گویای معرفی حوادث ناشناخته و تاریخی پنجاه‌وپنج سال از ایام حکومت سلاجقه است. این دیوان که با مقدمه و تصحیح ناصر هیری منتشر شده بسیار مغلوط و نابسامان است. | '''کلیات دیوان معزی'''، مشتمل بر قصاید، غزلیات و مقطعات [[محمد بن عبدالملک نیشابوری]] (متوفی 520ق) متخلص به معزی، امیرالشعرا دربار سلجوقی است. اشعار معزی گویای معرفی حوادث ناشناخته و تاریخی پنجاه‌وپنج سال از ایام حکومت سلاجقه است. این دیوان که با مقدمه و تصحیح [[هيري، ناصر|ناصر هیری]] منتشر شده بسیار مغلوط و نابسامان است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
محمد بن عبدالملک نیشابوری معروف به امیر معزی نیشابوری، معروفترین شاعر عصر سلاجقه که در دستگاه سلطان ملکشاه و سنجر بن ملکشاه سلجوقی به امیرالشعرایی معروف بوده است و بنا به نوشته استاد همایی «الحق لقبی به مورد و اسمی با مسما داشته؛ چه در عهد سلاجقه کمتر شاعری از حیث فصاحت و جزالت اسلوب و شیرینی سخن، خاصه در تغزل که فن مخصوص اوست به پایه معزی رسید». استاد اقبال آشتیانی در مقدمه دیوان معزی می‌نویسد: «دیوان این شاعر مشتمل بر یک سلسله وقایع بسیار مهم است که یا ضبط آن‌ها از قلم مورخین سلاجقه فوت شده و یا به‌وسیله آن‌ها می‌شود نوشته‌های آن مورخین را تکمیل و تصحیح کرد. تا آنجا که می‌توان دیوان امیر معزی را مکمل تاریخ سلاجقه و معاصرین ایشان دانست»<ref>ر.ک: یلمه‌ها، احمدرضا، ص238</ref>. | [[محمد بن عبدالملک نیشابوری]] معروف به امیر معزی نیشابوری، معروفترین شاعر عصر سلاجقه که در دستگاه سلطان ملکشاه و سنجر بن ملکشاه سلجوقی به امیرالشعرایی معروف بوده است و بنا به نوشته استاد همایی «الحق لقبی به مورد و اسمی با مسما داشته؛ چه در عهد سلاجقه کمتر شاعری از حیث فصاحت و جزالت اسلوب و شیرینی سخن، خاصه در تغزل که فن مخصوص اوست به پایه معزی رسید». استاد [[اقبال آشتیانی، عباس|اقبال آشتیانی]] در مقدمه دیوان معزی می‌نویسد: «دیوان این شاعر مشتمل بر یک سلسله وقایع بسیار مهم است که یا ضبط آن‌ها از قلم مورخین سلاجقه فوت شده و یا به‌وسیله آن‌ها می‌شود نوشته‌های آن مورخین را تکمیل و تصحیح کرد. تا آنجا که می‌توان دیوان امیر معزی را مکمل تاریخ سلاجقه و معاصرین ایشان دانست»<ref>ر.ک: یلمه‌ها، احمدرضا، ص238</ref>. | ||
شیوه شعر معزی از شاعران متقدم خراسان فرقی محسوس ندارد و در واقع سبک آنان را پیروی کرده است و قصاید او خواه از حیث موضوع و خواه از حیث الفاظ قصاید فرخی و عنصری را به نظم می‌آورد و اغلب شباهت مابین سبکها کاملاً ظاهر می‌شود؛ مانند قصیده‌ای که در مدح عمید الدوله جمشید بن بهمنیار وزیر فارس و اصفهان ساخته و آن قصیده معروف فرخی را با مطلع: | شیوه شعر معزی از شاعران متقدم خراسان فرقی محسوس ندارد و در واقع سبک آنان را پیروی کرده است و قصاید او خواه از حیث موضوع و خواه از حیث الفاظ قصاید فرخی و عنصری را به نظم می‌آورد و اغلب شباهت مابین سبکها کاملاً ظاهر می‌شود؛ مانند قصیده‌ای که در مدح عمید الدوله جمشید بن بهمنیار وزیر فارس و اصفهان ساخته و آن قصیده معروف فرخی را با مطلع: | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
'''ربع از دلم پرخون کنم، خاک دمن گلگون کنم***اطلال را جیحون کنم، از آب چشم خویشتن'''<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | '''ربع از دلم پرخون کنم، خاک دمن گلگون کنم***اطلال را جیحون کنم، از آب چشم خویشتن'''<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | ||
این چاپ از دیوان که در سال 1362ش توسط ناصر هیّری از سوی نشر مرزبان صورت گرفته بسیار مغلوط و نابسامان و به‌گونه‌ای بازاری صورت گرفته است. مصحح مشخص نکرده که چه نسخه‌ای از چه قرنی در دست داشته است؛ اما از شواهد به نظر می‌آید که نسخه ایشان بسیار شبیه نسخه استاد اقبال بوده و یا از روی آن نسخه استنساخ شده است. متن این دیوان به‌مراتب از متن دیوان تصحیح استاد | این چاپ از دیوان که در سال 1362ش توسط [[هيري، ناصر|ناصر هیّری]] از سوی نشر مرزبان صورت گرفته بسیار مغلوط و نابسامان و به‌گونه‌ای بازاری صورت گرفته است. مصحح مشخص نکرده که چه نسخه‌ای از چه قرنی در دست داشته است؛ اما از شواهد به نظر می‌آید که نسخه ایشان بسیار شبیه نسخه استاد [[اقبال آشتیانی، عباس|اقبال]] بوده و یا از روی آن نسخه استنساخ شده است. متن این دیوان به‌مراتب از متن دیوان تصحیح استاد [[اقبال آشتیانی، عباس|اقبال]]، غیر علمی‌تر و نامستندتر است و علاوه بر اینکه هیچ اطلاعی در مورد نسخه اساس یا نسخ بدل مورد استفاده مصحح نداریم و هویت نسخه برای خواننده ناشناخته و مجهول است، اغلاط و تحریفات و تصحیفات فروانی در متن دیوان مشهود است که به تصریح می‌توان اذعان کرد که حتی یک قصیده منقح و بیغلط در این دیوان نمی‌توان یافت<ref>ر.ک: یلمه‌ها، احمدرضا، ص 240-239</ref>. | ||
دسته‌ای از تحریفات و تصحیفات متن دیوان به‌گونه‌ای است که در بسیاری از ابیات، واژه‌ای در مصاریع اول و دوم مکرر ضبط گردیده است. درحالی‌که اکثر ابیات این شاعر دارای صنعت ترصیع و موازنه بوده و اگر شاعر عبارت و کلامی در مصرع ثانی قرینه آن را لحاظ داشته، لیکن در چاپ دیوان، این موازنه‌ها رعایت نگردیده و واژه‌های مکرر در مصراعهای متفاوت مضبوط است. از جمله در بیت 57 چنین تحریف شده است: | دسته‌ای از تحریفات و تصحیفات متن دیوان به‌گونه‌ای است که در بسیاری از ابیات، واژه‌ای در مصاریع اول و دوم مکرر ضبط گردیده است. درحالی‌که اکثر ابیات این شاعر دارای صنعت ترصیع و موازنه بوده و اگر شاعر عبارت و کلامی در مصرع ثانی قرینه آن را لحاظ داشته، لیکن در چاپ دیوان، این موازنه‌ها رعایت نگردیده و واژه‌های مکرر در مصراعهای متفاوت مضبوط است. از جمله در بیت 57 چنین تحریف شده است: | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
به‌جای واژه «گویم» مکرر در مصرع ثانی، «خوانم» صحیح است<ref>ر.ک: یلمه‌ها، احمدرضا، ص253</ref>. | به‌جای واژه «گویم» مکرر در مصرع ثانی، «خوانم» صحیح است<ref>ر.ک: یلمه‌ها، احمدرضا، ص253</ref>. | ||
بسیاری از تصحیفها تحریفهای دیوان چاپی امیر معزی (و به‌تبع آن چاپ ناصر هیّری که عیناً از روی نسخه چاپی استاد اقبال صورت گرفته) به خاطر وجود حروف متشابه الشکل در نسخه‌های متقدم دیوان که تمیز آن‌ها از یکدیگر فقط به گذاردن نقطه و علائمی مانند سرکش است و کاتبان نسخ متأخر به خاطر تساهل و تسامح و عدم تأمل، این تشابهات را ملحوظ نداشته و یا حروف یک کلمه که در نسخ متقدم از نظر سطح خط کوتاه و از جهت دور خط فشرده کتابت می‌شده، مغلوط خوانده و مصحف کتابت کرده‌اند. تصحیف چنبروار/به چنبردار، زره‌وار/به زره‌دار، ضم/به‌صورت خم، سعد فشان/به سعد میان، خصما/به حصنا، خوی/به خون و نمونه‌های فراوان دیگر که در متن دیوان چاپی امیر معزی مشهود است، ناشی از همین تساهل و تسامحهای کاتبان نسخ متأخر دیوان این شاعر است و بدیهی است تنها راه حل تنقیح و تصحیح دیوان این شاعر رجوع به نسخ متقدم و اصیل و مقابله و مقایسه با نسخ چاپی این دیوان می‌باشد<ref>ر.ک: یلمه‌ها، احمدرضا، ص257-256</ref>. | بسیاری از تصحیفها تحریفهای دیوان چاپی امیر معزی (و به‌تبع آن چاپ ناصر هیّری که عیناً از روی نسخه چاپی استاد [[اقبال آشتیانی، عباس|اقبال]] صورت گرفته) به خاطر وجود حروف متشابه الشکل در نسخه‌های متقدم دیوان که تمیز آن‌ها از یکدیگر فقط به گذاردن نقطه و علائمی مانند سرکش است و کاتبان نسخ متأخر به خاطر تساهل و تسامح و عدم تأمل، این تشابهات را ملحوظ نداشته و یا حروف یک کلمه که در نسخ متقدم از نظر سطح خط کوتاه و از جهت دور خط فشرده کتابت می‌شده، مغلوط خوانده و مصحف کتابت کرده‌اند. تصحیف چنبروار/به چنبردار، زره‌وار/به زره‌دار، ضم/به‌صورت خم، سعد فشان/به سعد میان، خصما/به حصنا، خوی/به خون و نمونه‌های فراوان دیگر که در متن دیوان چاپی امیر معزی مشهود است، ناشی از همین تساهل و تسامحهای کاتبان نسخ متأخر دیوان این شاعر است و بدیهی است تنها راه حل تنقیح و تصحیح دیوان این شاعر رجوع به نسخ متقدم و اصیل و مقابله و مقایسه با نسخ چاپی این دیوان می‌باشد<ref>ر.ک: یلمه‌ها، احمدرضا، ص257-256</ref>. | ||
ابیات فراوانی را در دیوان این شاعر یافت که یا با اسقاطات و وا افتادگی‌ها ضبط شده و یا همچنان محل ابهام بوده و مصحح در کنار آن‌ها علامت پرسش گذاشته و یا ابیات فراوانی در ضمن قصیده‌ای ساقط گردیده و یا مصاریع دوم و سوم یک بیت محذوف شد و یا مصاریع دوم و سوم یک بیت محذوف شده و مصراعهای اول و دوم در ضمن یک بیت بیان گردیده و یا اختلال وزنی در آن مشهود است. علاوه بر آن، با توجه به اینکه اکثر ابیات این شاعر دارای صنعت ترصیع و موازنه بوده و اگر شاعر عبارتی در مصراع اول به‌کاربرده، در مصراع دوم قرینه آن را لحاظ داشته، لیکن در چاپ دیوان این شاعر این موازنه‌ها رعایت نگردیده و همان عبارات مصراع اول در مصراعهای دوم تکرار گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص257</ref>. | ابیات فراوانی را در دیوان این شاعر یافت که یا با اسقاطات و وا افتادگی‌ها ضبط شده و یا همچنان محل ابهام بوده و مصحح در کنار آن‌ها علامت پرسش گذاشته و یا ابیات فراوانی در ضمن قصیده‌ای ساقط گردیده و یا مصاریع دوم و سوم یک بیت محذوف شد و یا مصاریع دوم و سوم یک بیت محذوف شده و مصراعهای اول و دوم در ضمن یک بیت بیان گردیده و یا اختلال وزنی در آن مشهود است. علاوه بر آن، با توجه به اینکه اکثر ابیات این شاعر دارای صنعت ترصیع و موازنه بوده و اگر شاعر عبارتی در مصراع اول به‌کاربرده، در مصراع دوم قرینه آن را لحاظ داشته، لیکن در چاپ دیوان این شاعر این موازنه‌ها رعایت نگردیده و همان عبارات مصراع اول در مصراعهای دوم تکرار گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص257</ref>. | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||