۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
(لینک درون متنی) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
این اثر، دربرگیرنده مقدمهای از محققان و شرح حال [[موذن، عبدالله بن عبدالله|ادکاوی]]، [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]]، [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] و [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] است. سپس مقدمههای [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]] و [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] ذکر شده و در ادامه، بحث از اسباب ابهام در قرآن و توضیح پیرامون نسخه خطی و تصاویری از این نسخه و سپس روش تحقیق و بررسی کتاب و مقدمه نویسنده آمده است. ترتیب تفسیر مبهمات قرآن در این کتاب، بر اساس ترتیب کتاب [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] است. جلد نخست شامل سورههای حمد تا اسراء و جلد دوم از سوره کهف تا ناس است<ref>ر.ک: شریفی معصومه؛ رفیعی، محسن، ص173</ref>. | این اثر، دربرگیرنده مقدمهای از محققان و شرح حال [[موذن، عبدالله بن عبدالله|ادکاوی]]، [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]]، [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] و [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] است. سپس مقدمههای [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]] و [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] ذکر شده و در ادامه، بحث از اسباب ابهام در قرآن و توضیح پیرامون نسخه خطی و تصاویری از این نسخه و سپس روش تحقیق و بررسی کتاب و مقدمه نویسنده آمده است. ترتیب تفسیر مبهمات قرآن در این کتاب، بر اساس ترتیب کتاب [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] است. جلد نخست شامل سورههای حمد تا اسراء و جلد دوم از سوره کهف تا ناس است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1704/173 ر.ک: شریفی معصومه؛ رفیعی، محسن، ص173]</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
# رفع ابهام از اشخاص مبهم (مرد، زن، فرشته، اجنه و مواردی ازایندست)؛ همچون: '''وَ جٰاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى اَلْمَدِينَةِ يسْعىٰ''' (و مردی از دورترین [نقطه] شهر شتابان آمد [و] گفت») که در اینجا مقصود از «رجل» مورد تحقیق و بررسی قرار میگیرد. | # رفع ابهام از اشخاص مبهم (مرد، زن، فرشته، اجنه و مواردی ازایندست)؛ همچون: '''وَ جٰاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى اَلْمَدِينَةِ يسْعىٰ''' (و مردی از دورترین [نقطه] شهر شتابان آمد [و] گفت») که در اینجا مقصود از «رجل» مورد تحقیق و بررسی قرار میگیرد. | ||
# رفع ابهام از مبهمات جمعهایی که برخی از اسامی آنها معین و مشخص است؛ همچون آیه '''سَيقُولُ اَلسُّفَهٰاء''' (بقره: 142) (بهزودی مردم سبکمغز میگویند). | # رفع ابهام از مبهمات جمعهایی که برخی از اسامی آنها معین و مشخص است؛ همچون آیه '''سَيقُولُ اَلسُّفَهٰاء''' (بقره: 142) (بهزودی مردم سبکمغز میگویند). | ||
# رفع ابهام از اقوام، حیوانات، مکانها، زمانها و مواردی ازایندست؛ همچون: '''أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحٰابَ اَلْكهْفِ وَ اَلرَّقِيمِ كٰانُوا مِنْ آيٰاتِنٰا عَجَباً''' (کهف: 9) (آیا گمان کردی که اصحاب کهف و رقیم از نشانههای شگفتانگیز ما بودند؟)، که نویسنده در صدد بیان مکان آن کهف و رقیم است<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص8</ref>. | # رفع ابهام از اقوام، حیوانات، مکانها، زمانها و مواردی ازایندست؛ همچون: '''أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحٰابَ اَلْكهْفِ وَ اَلرَّقِيمِ كٰانُوا مِنْ آيٰاتِنٰا عَجَباً''' (کهف: 9) (آیا گمان کردی که اصحاب کهف و رقیم از نشانههای شگفتانگیز ما بودند؟)، که نویسنده در صدد بیان مکان آن کهف و رقیم است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/8 ر.ک: مقدمه، ج1، ص8]</ref>. | ||
اسباب ابهام در قرآن شامل موارد زیر میشود: | اسباب ابهام در قرآن شامل موارد زیر میشود: | ||
خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
# تعظیم به وصف: بزرگداشت کسی یا گروهی با بیان وصف کامل، بیآنکه از شخص، نامی برده شود؛ آنچنانکه خداوند متعالی میفرماید: '''وَ الذِي جَاء بِالصدْقِ وَ صَدقَ بِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُتقُونَ''' (زمر: 33). | # تعظیم به وصف: بزرگداشت کسی یا گروهی با بیان وصف کامل، بیآنکه از شخص، نامی برده شود؛ آنچنانکه خداوند متعالی میفرماید: '''وَ الذِي جَاء بِالصدْقِ وَ صَدقَ بِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُتقُونَ''' (زمر: 33). | ||
# تحقیر به وصف: به سبب تحقیر شخصی، از او نامی نمیآید و تنها به اوصاف تحقیرآمیز او اشاره میشود؛ مانند: '''إِن شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ''' (کوثر: 3). مراد از ضمیر «هو» در آیه، عاص بن وائل است. | # تحقیر به وصف: به سبب تحقیر شخصی، از او نامی نمیآید و تنها به اوصاف تحقیرآمیز او اشاره میشود؛ مانند: '''إِن شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ''' (کوثر: 3). مراد از ضمیر «هو» در آیه، عاص بن وائل است. | ||
و نیز '''إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَينُوا''' (حجرات: 6) که مراد، ولید بن عقبه است<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص28- | و نیز '''إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَينُوا''' (حجرات: 6) که مراد، ولید بن عقبه است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/28 ر.ک: مقدمه، ج1، ص28-29]</ref>؛ <ref>[http://lib.eshia.ir/26683/1/829 دفتر تبلیغات اسلامی، ج1، ص829]</ref>. | ||
[[موذن، عبدالله بن عبدالله|مؤذن]]، بعد از هر آیهای که اسم یا علم مبهم در آن وجود دارد نظرات [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]]، [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] و بلنسی (در صورت وجود هرکدام) را بهصورت مجزا و تفکیکشده، آورده است. ایشان گاه نظرات این سه نفر را بهصورت مختصر آورده و چهبسیار از آنها را نیز حذف کرده است. برای نمونه، میتوان به سورههای بقره و آل عمران و نساء اشاره کرد که 58 آیه مبهم از بقره، 28 آیه مبهم از آل عمران و 27 آیه مبهم از سوره نساء در مقایسه با کتاب بلنسی، در کتاب [[موذن، عبدالله بن عبدالله|ادکاوی]] نیامده است. | [[موذن، عبدالله بن عبدالله|مؤذن]]، بعد از هر آیهای که اسم یا علم مبهم در آن وجود دارد نظرات [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]]، [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] و بلنسی (در صورت وجود هرکدام) را بهصورت مجزا و تفکیکشده، آورده است. ایشان گاه نظرات این سه نفر را بهصورت مختصر آورده و چهبسیار از آنها را نیز حذف کرده است. برای نمونه، میتوان به سورههای بقره و آل عمران و نساء اشاره کرد که 58 آیه مبهم از بقره، 28 آیه مبهم از آل عمران و 27 آیه مبهم از سوره نساء در مقایسه با کتاب بلنسی، در کتاب [[موذن، عبدالله بن عبدالله|ادکاوی]] نیامده است. | ||
خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
نگارنده در شروع مطرح کردن آیات مبهم، رویه یکسانی را اعمال نکرده است؛ مثلاً همه آیات را از ابتدای پاراگراف مینویسد، ولی در برخی از موارد، در ادامه تفسیر آیه قبل و در وسط سطر نوشته است. | نگارنده در شروع مطرح کردن آیات مبهم، رویه یکسانی را اعمال نکرده است؛ مثلاً همه آیات را از ابتدای پاراگراف مینویسد، ولی در برخی از موارد، در ادامه تفسیر آیه قبل و در وسط سطر نوشته است. | ||
نویسنده در مواردی نیز تفسیر آیات را بهصورت مرتب و پشت سر هم مراعات ننموده است؛ مثلا تفسیر آیه 19 سوره مائده، پیش از آیه 18 بیان شده است<ref>ر.ک: شریفی معصومه؛ رفیعی، محسن، ص173-174</ref>. | نویسنده در مواردی نیز تفسیر آیات را بهصورت مرتب و پشت سر هم مراعات ننموده است؛ مثلا تفسیر آیه 19 سوره مائده، پیش از آیه 18 بیان شده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1704/173 ر.ک: شریفی معصومه؛ رفیعی، محسن، ص173-174]</ref>. | ||
برای اطلاع بهتر از شیوه کار نویسنده، به نمونههایی از مطالب کتاب اشاره میشود: | برای اطلاع بهتر از شیوه کار نویسنده، به نمونههایی از مطالب کتاب اشاره میشود: | ||
# [[موذن، عبدالله بن عبدالله|عبدالله بن سلامه ادکاوی]]، در ابتدای سوره توبه نامهای دیگر این سوره را آورده و میگوید: | # [[موذن، عبدالله بن عبدالله|عبدالله بن سلامه ادکاوی]]، در ابتدای سوره توبه نامهای دیگر این سوره را آورده و میگوید: | ||
#:[[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] نامهای این سوره را «مبعثرة» و «بُحوث» ذکر نموده و بعضی نام آن را «بَحوث» آوردهاند. | #:[[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] نامهای این سوره را «مبعثرة» و «بُحوث» ذکر نموده و بعضی نام آن را «بَحوث» آوردهاند. | ||
#:[[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] به نقل از زمخشری و برخی دیگر برای این سوره نامهای دیگری را از قبیل: «توبه»، «مقشقشة»، «فاضحة»، «مثیرة»، «حافرة»، «منکلة» و «عذاب» ذکر نموده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص215</ref>. | #:[[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] به نقل از زمخشری و برخی دیگر برای این سوره نامهای دیگری را از قبیل: «توبه»، «مقشقشة»، «فاضحة»، «مثیرة»، «حافرة»، «منکلة» و «عذاب» ذکر نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/215 ر.ک: متن کتاب، ج1، ص215]</ref>. | ||
# نویسنده به نقل از [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]]، منظور از '''إِلَى اَلَّذِينَ عٰاهَدْتُمْ مِنَ اَلْمُشْرِكينَ'''، در اولین آیه سوره توبه را مخمش بن خویلد از قبیله بنوضمره میداند<ref>ر.ک: همان</ref>. | # نویسنده به نقل از [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]]، منظور از '''إِلَى اَلَّذِينَ عٰاهَدْتُمْ مِنَ اَلْمُشْرِكينَ'''، در اولین آیه سوره توبه را مخمش بن خویلد از قبیله بنوضمره میداند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/215 ر.ک: همان]</ref>. | ||
# آیه دوازده سوره توبه، دومین آیهای است که نویسنده به آن اشاره میکند. ایشان به نقل از [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] میگوید: منظور از '''فَقٰاتِلُوا أَئِمَّةَ اَلْكفْرِ'''، در این آیه، کفار قریشند. طبری از ابن عباس نقل کرده که آنان، ابوجهل بن هشام، امیة بن خلف، عتبیة بن ربیعه، ابوسفیان بن حرب و سهیل بن عمرو هستند. آنان کسانی هستند که نسبت به اخراج پیامبر از مکه تلاش نمودند. [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] این مطلب را نپذیرفته و میگوید: چون این سوره بعد از غزوه تبوک در سال نهم هجری نازل شده و در آن زمان ابوجهل، امیه و عتبه هر سه در جنگ بدر کشته شده بودند و ابوسفیان و سهیل هر دو در فتح مکه مسلمان شده بودند، پس چطور ممکن است این مطلب صحیح باشد و مصداق این آیه شریفه این افراد باشند؛ پس بهتر است که این آیه حمل بر عموم در مورد رؤسای کفر شود<ref>ر.ک: همان، ص216</ref>. | # آیه دوازده سوره توبه، دومین آیهای است که نویسنده به آن اشاره میکند. ایشان به نقل از [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] میگوید: منظور از '''فَقٰاتِلُوا أَئِمَّةَ اَلْكفْرِ'''، در این آیه، کفار قریشند. طبری از ابن عباس نقل کرده که آنان، ابوجهل بن هشام، امیة بن خلف، عتبیة بن ربیعه، ابوسفیان بن حرب و سهیل بن عمرو هستند. آنان کسانی هستند که نسبت به اخراج پیامبر از مکه تلاش نمودند. [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] این مطلب را نپذیرفته و میگوید: چون این سوره بعد از غزوه تبوک در سال نهم هجری نازل شده و در آن زمان ابوجهل، امیه و عتبه هر سه در جنگ بدر کشته شده بودند و ابوسفیان و سهیل هر دو در فتح مکه مسلمان شده بودند، پس چطور ممکن است این مطلب صحیح باشد و مصداق این آیه شریفه این افراد باشند؛ پس بهتر است که این آیه حمل بر عموم در مورد رؤسای کفر شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/216 ر.ک: همان، ص216]</ref>. | ||
# نویسنده بعد از ذکر آیه 15 سوره قصص '''فَوَجَدَ فِيهٰا رَجُلَينِ يقْتَتِلاٰنِ''' (پس دو مرد را در آنجا یافت که با هم [بهقصد نابودی یکدیگر] زدوخورد میکردند)، میگوید: [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]]، معتقد است که یکی از این دو، قبطی و دیگری اسرائیلی بود. [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] نیز میگوید: یحیی بن سلام حکایت نموده که اسرائیلی همان سامری و اسمش موسی بن ظفر بود و دلیل قتلش را اینچنین مطرح میکند: قبطی او را برای جابهجایی و حمل هیزم به آشپزخانه فرعون استخدام نموده بود، ولی او از این کار سرپیچی نمود...<ref>ر.ک: همان، ج2، ص75</ref>. | # نویسنده بعد از ذکر آیه 15 سوره قصص '''فَوَجَدَ فِيهٰا رَجُلَينِ يقْتَتِلاٰنِ''' (پس دو مرد را در آنجا یافت که با هم [بهقصد نابودی یکدیگر] زدوخورد میکردند)، میگوید: [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]]، معتقد است که یکی از این دو، قبطی و دیگری اسرائیلی بود. [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] نیز میگوید: یحیی بن سلام حکایت نموده که اسرائیلی همان سامری و اسمش موسی بن ظفر بود و دلیل قتلش را اینچنین مطرح میکند: قبطی او را برای جابهجایی و حمل هیزم به آشپزخانه فرعون استخدام نموده بود، ولی او از این کار سرپیچی نمود...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39475/1/75 ر.ک: همان، ج2، ص75]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
# شریفی معصومه؛ رفیعی، محسن، «سیر تاریخی کتب مبهمات قرآن»، مجله بینات، زمستان 1384، شماره 48، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز) | #[[:noormags:28726|شریفی معصومه؛ رفیعی، محسن، «سیر تاریخی کتب مبهمات قرآن»، مجله بینات، زمستان 1384، شماره 48، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز)]]. | ||
# | # [http://lib.eshia.ir/26683/1/829 دفتر تبلیغات اسلامی، «فرهنگنامه علوم قرآن»، درج در پایگاه اینترنتی کتابخانه مدرسه فقاهت] | ||
خط ۱۰۵: | خط ۱۰۳: | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده: | [[رده:قرآن و علوم قرآنی]] | ||
[[رده: | [[رده:علوم قرآنی]] | ||
[[رده: | [[رده: 25 مهر الی 24 آبان(97)]] | ||
[[رده:سال97-25مهر الی24 آبان]] | [[رده:سال97-25مهر الی24 آبان]] |
ویرایش