مقالاتی درباره مفهوم علم در تمدن اسلامی
مقالاتی دربارۀ مفهوم علم در تمدن اسلامی تألیف رسول جعفریان (متولد 1323ش)؛ این کتاب دربردارندۀ مجموعهای از مقالات در یافتن راهی به سوی شناخت علم از شبه علم و جهل و خرافات از دانش است و به بررسی مفهوم علم در تمدن اسلامی با نگاهی انتقادی میپردازد.
| مقالاتی دربارۀ مفهوم علم در تمدن اسلامی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جعفریان، رسول (نویسنده) |
| ناشر | علم |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1393 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-964-224-649-6 |
| موضوع | علوم -- فلسفه -- مقالهها و خطابهها -- تمدن اسلامی -- تاریخ علم |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Q175/ج6م4 1393 |
ساختار
این کتاب شامل مجموعهای از شانزده مقاله میباشد.
گزارش کتاب
کتاب «مقالاتی دربارۀ مفهوم علم در تمدن اسلامی» اثر رسول جعفریان، مجموعهای ارزشمند از مقالات است که به بررسی مفهوم علم در تمدن اسلامی با نگاهی انتقادی میپردازد. نویسنده در این اثر به دنبال یافتن راهی برای شناخت علم از شبه علم و تمایز بین جهل و خرافات از دانش است.
در مقدمه کتاب، نویسنده به تعریف علم میپردازد و اشاره میکند که وقتی از مفهوم علم در تمدن اسلامی صحبت میکنیم، باید آن را به معنای فراگیر آن که دربردارندۀ نوع فهم و درک حاکم بر این تمدن است، در نظر بگیریم. در تمدن اسلامی، از تمامی شقوق علم و آگاهی اعم از فلسفی، تجربی، دینی و عرفانی استفاده شده است.
در فصل اول با عنوان «مفهوم دانش در تمدن اسلامی (مورد عجائب المخلوقات طوسی)»، نویسنده به بررسی علل انحطاط علم در تمدن اسلامی در حوزههای مختلف علوم اعم از فیزیک، شیمی، پزشکی، نجوم و علوم انسانی مانند تاریخ و جغرافیا میپردازد. او برای پاسخ به این سؤال به معرفی و نقد کتاب «عجائب المخلوقات» نوشته محمد بن محمود بن احمد طوسی، نویسنده قرن ششم هجری میپردازد. از دیدگاه جعفریان، نفوذ افکار یونانی به عنوان نظرات حکما یا منجمان و تاثیر بیش از حد آن در تفکر جهان اسلام، نفوذ بنیادهای منطقی ارسطویی و بیتوجهی آن به استقراء، و اخبار دینی از جمله اخبار یهودی از دلایل انحطاط تمدن اسلامی در علوم تجربی، استدلالی و انسانی است.
کتاب به معرفی شخصیتهای برجسته علمی دوره میانه میپردازد که بار تولید علم و دانایی را بر دوش داشتهاند. از جمله این چهرهها میتوان به عمر بن بحر جاحظ از دانشمندان معتزلی مذهب (قرن 3)، علی بن حزم اندلسی از مردان چنددانشی و نویسندگان عقلگرا (قرون 4 و 5)، ابوالحسن عامری از دانشمندان و وزیران (قرن 4)، محمد بن زکریای رازی از دانشمندان عقلگرا (قرون 3-4)، ابوحاتم رازی دانشمند اسماعیلی مذهب (قرون 3-4)، سیدمرتضی از اندیشمندان شیعی (قرن 4)، غزالی (قرون چهار و پنج)، ابن ساعد اندلسی (قرن 5) و ابن حزم اندلسی (قرن 5) اشاره کرد.
برخی از مقالات به بررسی کتابهای چنددانشی میپردازد که چشمانداز کلی وضعیت علمی و معرفتی عصر میانه را نشان میدهند. از جمله این کتابها میتوان به «نفائس الفنون فی عرایس العیون» از شمسالدین محمد بن محمود آملی (قرن 8)، «البدء و التاریخ» مقدسی و رساله «انوار مشرقه» از آثار دوره صفوی اشاره کرد.
نویسنده افزون بر نقد آثار دوره میانه، به نوشتههایی میپردازد که امروزه با نگاهی مطلقگرایانه از جایگاه برخی از علوم در دوره میانه ستایش میکند. از جمله این مقالات میتوان به نقدی بر رساله «دفاع از طب سنتی» حداد عادل اشاره کرد.
این کتاب با طرح سؤالات جدید دربارۀ مسئلۀ علم در تمدن اسلامی و نسبت آن با مفاهیم دیگر از جمله خرد، شبه علم و خرافات، گامی بلند در راه نقد درونی فرهنگ علم و تمدن اسلامی در قرون میانه برمیدارد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات