مجموعة أجزاء حديثية

مجموعة اجزاء حدیثیة، مشتمل بر «فنون العجائب» محمد بن علی بن عمرو نقاش حنبلی (متوفی 414ق) و چهار جزء حدیثی دیگر از نویسندگان اهل‌سنت قرن چهارم تا ششم هجری است که با مقدمه و تحقیق مشهور بن حسن آل سلمان به طبع رسیده است.

مجموعة أجزاء حديثية
پدیدآوران	سلمان، مشهور حسن (نويسنده) ابوسعید نقاش، محمد بن علی (نویسنده) قراب، اسحاق‌ بن ‌ابراهیم (نویسنده) ‌اشنانی، عمر بن ‌حسن (نویسنده) مدینی، محمد بن عمر (نویسنده) نفطویة، ابراهیم بن محمد (نویسنده) ابونعیم، احمد بن عبدالله (نویسنده) بیهقی، احمد بن حسین (نویسنده) آجری، محمد بن حسین (نویسنده) ضیاء ‎الدین مقدسی، محمد بن عبد الواحد (نویسنده) سلمان، مشهور حسن (مصحح)
ناشر	المجلس الثقافی للبنان الجنوبي
مکان نشر	عربستان - جده
سال نشر	1422ق - 2001م
چاپ	1
موضوع	احادیث اهل سنت - قرن 14 - احادیث اهل سنت - مجموعه‌‏ها
زبان	عربی
تعداد جلد	2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اجزاء حدیثی ارائه شده در جلد اول کتاب به ترتیب عبارت‌اند از:

• فنون العجائب: ابوسعید محمد بن علی بن عمرو نقّاش حنبلی (متوفی 414ق) در این جزء، احادیث و آثار شگفت را گردآورده است. بیشتر این احادیث همان‌گونه که یاقوت حموی گفته است از اسانید صحیحی برخوردار نیستند: «این اخباری که نقاش نقل کرده است و در کتب دیگر علما نیز آن را می‌یابیم، از عقل به‌دور است و جز کسانی که جهل بر آنها چیره شده است به آنها اعتقاد ندارند و البته خداوند داناتر است».

با این اوصاف اسانید بعضی حکایات آن صحیح است و مصنف طرق و شواهد فراوانی در این کتاب آورده که در کمتر مجموعه حدیثی یافت می‌شود؛ مانند حدیث «الغار» و «کلام الذئب»؛ بنابراین ارزش این کتاب به اسانیدی است که در دواوین اهل‌سنت و اجزاء حدیثی یافت نمی‌شود؛ به‌عنوان‌مثال او از اسحاق بن راهویه و ابن ابی داود سجستانی و طبرانی و ابوبکر شافعی و دیگران نصوص و احادیثی را آورده که در مشهور دواوین و اجزاء حدیثی نیامده است.‏

• فضائل الرمی فی‌سبیل‌الله تعالی: ابو یعقوب اسحاق بن ابی اسحاق قراب (متوفی 429ق)، رساله نفیسی است که قریب هزار سال در گوشه فراموشی بوده است درحالی‌که از اصول کتاب «الجامع الصغیر» و پس از آن «الجامع الکبیر» سیوطی (911-849ق) بوده است.‏ این جزء مشتمل بر 38 حدیث است.
• جزء القاضی الاشنانی: ابو الحسین عمر بن حسن بن اشرس شیبانی بغدادی اشنانی: جزئی حدیثی است که در آن از ابن ابی‌الدنیا و حارث بن ابی اسامه و طبقه ایشان روایت کرده است. دارقطنی و ابن شاهین و ابن عقده و معافی بن زکریا نهروانی و طبقه ایشان نیز از او روایت کرده‌اند. در این جزء مختصر حدیثی، ده حدیث و اثر ذکر شده است.
• ذکر ابی‌بکر عبدالله بن محمد بن عبید بن ابی‌الدنیا و حاله و ما وقع عالیاً من حدیثه: ابوموسی محمد بن ابی‌بکر بن ابی عیسی مدینی (متوفی 581ق): جزئی حدیثی مشتمل بر 34 خبر دررابطه‌با ابن ابی‌الدنیا و احوال او و اخباری است که ابن ابی الدنیا در طریق آن است و به مدینی رسیده است.
• مسألة سبحان: ابراهیم بن محمد عتکی مشهور به نفطویه (متوفی 323ق): این جزء حدیثی در موضوع تسبیح خداوند حاوی 11 حدیث و اثر مسند شگفت است که کمتر در دسترس محققان علم حدیث بوده است و لذا محقق اثر تصمیم به انتشار آن در این مجموعه گرفته است.‏

اجزاء حدیثی ارائه شده در جلد دوم کتاب به ترتیب عبارت‌اند از:

• جزء فی طرق حدیث: «إن لله تسعة وتسعين اسماً»: جزئی حدیثی در مورد سندهای حدیث «خداوند نود و نه نام دارد»، تألیف ابونعیم احمد بن عبدالله اصفهانی (336- 430ق) است. این جزء تنها هزار نسخه از آن در کتابخانه الغرباء در مدینه نبوی به چاپ رسیده بود و آن‌گونه که شایسته بود، منتشر نشده بود. باوجوداینکه برخی از محققان پیشین از آن استفاده کرده و بر آن تعلیقاتی نوشته‌اند، نویسنده در این چاپ، تحقیق خوبی بر آن به انجام رسانده و منابع متعددی به تخریج حدیث افزوده است و بر برخی از سندهای آن، سندها یا شواهد دیگری اضافه کرده است و راویانش را معرفی کرده است.‏

ابونعیم اصفهانی در این جزء 92 حدیث و اثر را آورده که بیشتر روایات را از طرق متعدد از ابوهریره نقل کرده است. اهمیت این جزء حدیثی از دیدگاه محقق اثر ازاین‌جهت است که رساله‌ای مستقل حدیثی در موضوع اسماء حسنای الهی نیافته و لذا این جزء حدیثی را می‌توان منبع اصلی دانست؛ زیرا که بسیاری اسانید در آن است؛ آن‌گونه که ابن حجر برخی از سندها را مختص آن دانسته که در جای دیگری ذکر نشده است. نکته قابل‌توجه آنکه همه طرق این حدیث که ابونعیم در این جزء ذکر کرده صحیح نیست؛ بلکه در میان آنها صحیح و حسن و ضعیف و موضوع وجود دارد؛ به‌عنوان‌مثال سعید بن مسیب و حسن بصری تنها از یک طریق حدیث را روایت کرده‌اند که محل بحث است.‏

• حدیث احمد بن عبدالله بن خالد جویباری فی مسائل عبدالله بن سلام: تألیف ابوبکر احمد بن حسین بیهقی (متوفی 458ق). این جزء نیز -که برای اولین بار به چاپ رسیده- درباره یک راوی کذاب به نام عبدالله بن سلام است. او صحابی و از یهودیان مسلمان‌شده مدینه است. مجموعه‌ای به نام مسائل عبدالله بن سلام در میان محدثان تداول داشته که مشتمل بر هزار مسئله و در حد یک جزء حدیثی بوده است. مجلسی ضمن نقل تحریری از کتاب مسائل که در کتابی کهن یافته بود، به شهرت این متن در میان اهل سنت و شیعه اشاره کرده است. ابن بابویه و دیگر عالمان امامی نیز متن آن یا بخش‌هایی از آن را با ذکر اسناد در آثار خود نقل کرده‌اند.‏،‏

بیهقی در این رساله عدم صحت روایات احمد بن عبدالله جویباری هروی و مسائل عبدالله بن سلام را تبیین کرده و او را جعل‌کنندگان حدیث دانسته است. او تصریح کرده که ابن سلام تنها سه مسئله از نبی(ص) سؤال کرده نه هزار مساله و لذا او کذاب است.‏

• ادب النفوس: تألیف ابوبکر محمد بن حسین آجری (متوفی 360ق): از این جزء نیز تنها یک نسخه خطی یافت شده که پایان آن ناقص است، و محقق اثر تلاش کرده تا با نقل از ابن جوزی آن را تکمیل کند.

این رساله مشتمل بر 19 روایت و اثر در موضوع جهاد با نفس است که با این حدیث از رسول الله(ص) آغاز شده است: «المجاهد من جاهد نفسه فی الله عزوجل».‏: مجاهد (واقعی) کسی است که با نفس خود در راه خداوند متعال جهاد کند. این عبارت به جهاد اکبر یا همان جهاد با نفس اشاره دارد، که در مقابل جهاد اصغر (جهاد با دشمن بیرونی) قرار می‌گیرد و به معنای مبارزه با خواهش‌های نفسانی، وسوسه‌های شیطانی، و تلاش برای اطاعت از اوامر الهی و کسب فضایل اخلاقی است.

• حدیث ابوالحسن احمد بن ابراهیم بن عبدویه بن سدوسی هذلی عبدویی نیشابوری (متوفی 385ق) با انتخاب ضیاءالدین مقدسی (متوفی 643ق). این جزء نیز برای اولین‌بار به طبع رسیده است.

این رساله حاوی 27 حدیث و اثر مسند است. این اثر مشتمل بر احادیث عجیب و دشواری است و لذا محقق اثر بر اینگونه احادیث تعلیقه زده و صحیح بعضی کلمات را نیز ذکر کرده است.‏، ‏

• حدیث ابونعیم احمد بن محمد بن ابراهیم بن عیسی ازهری، با انتخاب ضیاءالدین مقدسی. این جزء حدیثی نیز که برای اولین‌بار به طبع رسیده مشتمل بر چهار حدیث مسند و دو اثر است.‏.‏

منابع مقاله

1. مقدمه محقق و متن کتاب.
2. رضایی، علی اکبر، «عبدالله بن سلاّم»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، جلد 32، ص 713 تا 715.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2209497