لکنوی، محمد عبدالحی
محمد عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی هندی (1264-1304ق)، عالم حنفی، محقق، فقیه، محدث و از مخالفین دیدگاه وهابیت در هندوستان.
| نام | لکنوی، عبدالحی |
|---|---|
| نامهای دیگر | محمد ع‍ب‍دال‍ح‍ي ع‍ب‍دال‍ح‍ل‍ي‍م الان‍ص‍اري ال‍ک‍ن‍وي ال‍ه‍ن‍دي
ل‍ک‍ن‍وي، ابوالحسنات محمد ع‍ب‍دال‍ح‍ي بن محمد ع‍ب‍دال‍ح‍ل‍ي‍م ل‍ک‍ن‍وي، محمد بن محمد ل‍ک‍ه‍ن‍وئ‍ي، محمد بن محمد |
| نام پدر | محمد عبدالحلیم |
| متولد | 1264ق / 1848م |
| محل تولد | باندا |
| رحلت | 1304ق / 1887م |
| اساتید | پدرش عبدالحلیم انصاری |
| برخی آثار | الرفع و التکمیل في الجرح و التعدیل
سباحة الفکر في الجهر بالذکر الهدایة شرح بدایة المبتدی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE12904AUTHORCODE |
ولادت
ابوالحسنات محمد عبدالحی بن محمد عبدالحلیم انصاری لکنوی هندی، در سال 1264ق، در شهر باندا هند به دنیا آمده است.
خاندان
پدر ایشان محمد عبدالحلیم، مدرس مدرسه نواب بود و نسب لکنوی به ابوایوب انصاری برمی‌گردد و اجداد لکنوی از مدینه به هرات و از هرات به لاهور و بعد به دهلی و بعد به لکنُو آمدند.
تحصیلات
لکنُوی در سن 5 سالگی نزد قاسم‌علی لکنوی شروع به حفظ قرآن کرده است و بعد از حفظ، در سن ده سالگی امام جماعت نماز تراویح شده بود و در سن یازده سالگی در شهر جونفور نزد پدرش که مدرس بوده شروع به تحصیل علوم دینی کرده بود و تا سن 17 سالگی بسیاری از علوم حوزه، اعم از فقه و حدیث و اصول و تفسیر و ادبیات را فراگرفته بود. همچنین لکنوی طب و حکمت و ریاضی را هم نزد اساتید فن خوانده بود. لکنوی با استعداد سرشاری که داشت، در جوانی شروع به تدریس و تألیف کرده بود و هیچ کتابی نخوانده بود، مگر اینکه بعد از خواندن آن کتاب، آن را تدریس کرده بود. از جمله کتاب‌هایی که بدون استاد خوانده بود کتاب‌های خواجه نصیرالدین طوسی، اعم از شرح اشارات و تجرید و دیگر کتب بود و این نشانگر آن است که وی در بحث علمی، تعصب مذهبی نداشته است و برخی از کتاب‌های شیعه را هم مطالعه کرده است.
لکنوی در مکه از زینی دحلان مفتی شافعی مکه، جمیع اسانید هدایه مرغینانی را اجازه گرفته است. همچنین بسیاری از کتب حدیثی (مثل موطأ محمد شیبانی) را از مشایخش اجازه گرفته است[۱].
مسافرت‌ها
او دو بار و در سال‌های 1279 و 1292ق، به زیارت خانه خدا مشرف شد[۲].
لکنوی از نظر علمای اهل سنت
عبدالحی حسنی طالبی درباره لکنوی می‌نویسد: لکنوی در علوم معقول و منقول متبحر بوده است و آگاه بر مسائل شرع بوده است و منفرد در علم فتوی بوده است. همچنین در اصول و فروع احاطه داشته است و از عجائب زمان ما و از خوبان هندوستان بوده است و تمام علما اعتراف به فضلش داشتند. محمد بن عبدالله حنبلی درباره وی می‌آورد: قلب انسان با هم‌نشینی لکنوی خوشحال می‌شود؛ چون لکنوی بر احادیث نبوی مسلط بوده است و در علوم مختلف متبحر بوده است[۳].
صدیق حسن‌خان بااینکه مخالف لکنوی است، بعد از شنیدن مرگ لکنوی گریه کرد و گفت امروز خورشید علم غروب کرده است. کوثری درباره لکنوی می‌گوید: لکنوی اعلم زمان خودش به احادیث احکام بوده است. ابوالحسن ندوی می‌گوید: لکنوی علامه هند و فخر متأخرین بوده است.
دیدگاه‌ها
لکنوی از علمای بزرگ احناف هندوستان و مخالف غیر مقلدین (کسانی که تقلید را از ائمه اربعه مذاهب فقهی اهل سنت، جایز نمی‌دانند و شرک می‌دانستند) و وهابیت (اهل حدیث هندوستان) همچون صدیق حسن‌خان بوده است و تقلید از ائمه اربعه را واجب می‌دانسته است؛ چون ائمه اربع جزو سلف هستند و امثال ابن تیمیه و شوکانی جزو خلف هستند. استحباب سفر برای زیارت قبر پیامبر(ص) از اعتقادات لکنوی بوده است؛ لذا سه رساله به‌عنوان ردیه بر کسانی نوشته است که به حج رفته، ولی به زیارت قبر پیامبر(ص) نرفته‌اند. همچنین روایات زیارت قبر پیامبر را صحیح یا حسن می‌داند و در کتاب‌های متعدد خودش به ایرادات و اشکالات ابن تیمیه در مسئله شدّ رحال و زیارت قبر پیامبر(ص) اشاره می‌کند و قائل است: از سخن‌های باطل ابن تیمیه این است که سفر برای زیارت قبر پیامبر(ص) را حرام می‌داند و در رفع و تکمیل قائل است: کسی که حدیث زیارت پیامبر(ص) را ضعیف بداند، گمراه است. لکنوی معتقد است ابن تیمیه تشدد بر جرح راویان حدیث داشته و احادیثی که موضوع نیست را در احادیث موضوعات قرار داده است.
فعالیت‌های سیاسی
با توجه به اینکه لکنوی 10 سال اولیه عمرش را زمانی سپری کرده بود که هندوستان تحت اشغال انگلستان قرار گرفته بود، لذا پاسخ و فتوا درباره مسائلی (همچون آیا تعامل مسلمانان با انگلیسی‌ها جایز است یا نه؟) را می‌داد که مردم از او سؤال می‌کردند و این فتاوی در مجموعه‌ای به نام «مجموعة الفتاوی» جمع‌آوری شده است. همچنین در بعضی از کتبش به اشغال انگلستان، تعبیر به فتنه هند کرده بود.
وفات
لکنوی در سال 1304ق، از دنیا رفته است و در مقبره گذشتگانش دفن شده است[۴].
آثار
لکنوی کتاب‌های زیادی در علم صرف و نحو و منطق و حکمت و علم مناظره و تاریخ و فقه و سیر و حدیث نوشته است که در مجموع به 100 کتاب می‌رسد و شیخ عبدالفتاح اسامی کتاب‌های لکنوی را در مقدمه کتاب رفع و تکمیل که بر آن حاشیه زده، آورده است. کتاب‌های لکنوی از جمله کتاب‌هایی بوده است که علامه محمد زاهد کوثری به عبدالفتاح ابوغده سفارش کرده که آنها را بخواند. مهم‌ترین کتاب‌هایی که لکنوی بر رد وهابیت و غیر مقلدین هند نوشته است، عبارتند از:
- السعي المشكور في رد المذهب المأثور؛
- الكلام المبرور في رد القول المنصور؛
- الكلام المبرم في نقض القول المحكم؛
لکنوی این سه کتاب را درباره زیارت قبر پیامبر(ص) و شد رحال (سفر برای زیارت قبر پیامبر) نوشته است و این سه کتاب ردیه بر محمد بشیر سهسوانی است که سهسوانی به حج می‌رود، ولی به زیارت قبر پیامبر(ص) نمی‌رود و رسائلی هم درباره عدم زیارت قبر پیامبر(ص) می‌نویسد.
- نقد أوهام صديق حسن‌خان المسمى إبراز الغي الواقع في شفاء العي؛
لکنوی این کتاب را رد بر مؤلف «الإتحاف والإكسير والحطة» (صدیق حسن‌خان) نوشته است و متذکر می‌شود صدیق حسن‌خان دارای انحرافاتی است که از آنها باید دوری شود. همچنین انحرافات صدیق حسن‌خان (همچون عدم تقلید از ائمه اربعه اهل سنت و عدم زیارت قبر پیامبر(ص) و غیره) را پاسخ می‌دهد.
- إقامة الحجة على أن الإكثار من التعبد ليس ببدعة.
این کتاب در ردّ بر عقیده وهابیان و اهل حدیث شبه‌قاره هندوستان نوشته شده است و عبدالفتاح ابوغده آن را تحقیق کرده است. لکنوی در این کتاب می‌نویسد: هیچ‌وقت اشاعره و ماتریدیه روی مسئله اختلافی، همدیگر را به بدعت و ضلالت منتسب نکردند؛ برخلاف متعصبین امروزی که روی مسائل فرعی و فقهی، دیگران را به بدعت و ضلالت نسبت می‌دهند. همچنین می‌آورد: امروزه بسیاری از جاهلین به معنای بدعت، هر فعلی را که صحابه انجام ندادند و دلیلی بر ردش نیست را بدعت می‌دانند[۵].
- الآثار المرفوعة في الأخبار الموضوعة؛
- الفوائد البهية في تراجم الحنفية؛
- التعليقات السنية على الفوائد البهية؛
- الإفادة الخطيرة؛
- التحقيق العجيب؛
- التعليق الممجد؛
- الرفع والتكميل في الجرح والتعديل؛
- ظفر الأماني في مختصر الجرجاني؛
- نفع المفتي والسائل بجمع متفرقات المسائل؛
- فرحة المدرسين بأسماء المؤلفات والمؤلفين؛
- طرب الأماثل بتراجم الأفاضل؛
- إنباء الخلان بأنباء علماء هندوستان[۶].
پانویس
منابع مقاله
- ابوغدة، عبدالفتاح، مقدمه کتاب «الأجوبة الفاضلة للأسئلة العشرة الكاملة»، تألیف عبدالحی لکنوی، قاهره، مصر، مكتب المطبوعات الإسلامية، چاپ دوم، 1404ق.
- پایگاه اینترنتی الوهابیت، 18 بهمن 1399
- پایگاه اینترنتی ویکی‌پدیای عربی
وابسته‌ها
الرفع و التکمیل في الجرح و التعدیل
الجامع الصغیر مع شرحه النافع الکبیر
ظفر الأماني بشرح مختصر السید الشریف الجرجاني في مصطلح الحدیث
الأجوبة الفاضلة للأسئلة العشرة الكاملة
اقوال المحدثين و مباحث النسخ و المجتمع و الترجيح مع تجليه دقيقه لمباحث شائکه في...
تحفة الأخيار في إحياء سنة سيد الأبرار
القول الأشرف في الفتح عن المصحف
الفوائد البهية في تراجم الحنفية