قاضی عیاض، عیاض بن موسی

ابوالفضل عياض بن موسى يحصبى سبتى (476-544ق)، معروف به قاضى عياض اندلسى، قاضی مالکی، علامه، فقیه، مورخ

نام	قاضی عیاض، عیاض بن موسی
نام‌های دیگر	اب‍ن‌ع‍ی‍اض‌، اب‍وال‍ف‍ض‍ل‌ ع‍ی‍اض‌ ب‍ن‌ م‍وس‍ی‌ س‍ب‍ت‍ی‌، ع‍ی‍اض‌ ب‍ن‌ م‍وس‍ی ع‍ی‍اض‌ ب‍ن‌ م‍وس‍ی‌ ی‍ح‍ص‍ب‍ی‌، اب‍وال‍ف‍ض‍ل‌ ع‍ی‍اض‌ ی‍ح‍ص‍ب‍ی‌، ع‍ی‍اض‌ ب‍ن‌ م‍وس‍ی‌
نام پدر	م‍وس‍ی‌
متولد	نيمه شعبان سال 476ق
محل تولد	سبتة اندلس
رحلت	544 ق
اساتید	ابن عتاب ابن حاج ابن رشد ابی‌الحسين بن سراج ابی‌علی حسین بن محمد صدفی
برخی آثار	‏الإلماع إلی معرفة أصول الرواية و تقييد السماع ‏الشفا بتعریف حقوق المصطفی
کد مؤلف	AUTHORCODE01485AUTHORCODE

از کودکی به دقت و هوش و فراست معروف بود و به آموختن علم و حفظ قرآن و حدیث و فقه مبادرت ورزید. به طوری که وقتی استادش ابوالولید بن رشد وی را دید از هوش و ذکاوت وی متعجّب شد. در وصفش گفته‌اند زمانی که وی کتابی را یک بار مطالعه می‌کرد تمام نکات آن را به خاطر می سپرد. تذکره نویسان او را به سبب خشوع در نماز و بیان نیکو، حلم و تواضع و عفت ستوده‌اند. در سی سالگی با هدف کسب علم به مسافرت پرداخت و به قرطبه رفت. و در طول هشت ماه از علمای آن جا اخذ حدیث کرد. سپس به مرسیه رفت و با ابوعلی صدفی ملاقات کرد و از وی نیز اخذ حدیث کرد و اجازه نقل حدیث گرفت. همچنین با ابوعلی جیانی غسانی و ابوعبدالله مازری که از اولین شراح صحیح مسلم به شمار می‌رود، مکاتبه کرده و از آن‌ها نیز اجازه نقل حدیث گرفت. سپس به سبت^[۱] برگشت و بقیه عمرش را در آن جا به تدریس و مناظره و ضبط کتب و تصحیح آن‌ها گذراند تا اینکه قاضی و از علمای مبرز شهر خود شد^[۲]

ولادت

عياض بن موسى بن عياض بن عمرون بن موسى بن عياض بن محمد بن عبداللّه بن موسى بن عياض يحصبى سبتى در نيمه شعبان سال 476ق در «سبتة» متولد شد

اساتید

وى براى تحصيل علم به أندلس رفت و از محضر علماى قرطبه: ابن عتاب، ابن حاج، ابن رشد، و ابی‌الحسين بن سراج بهره برد. در سال 508ق به مرسیه رفت و از محضر ابی‌علی حسین بن محمد صدفی و غيره استفاده نمود. وى در علم حديث يد طولایی داشت و در علوم نحو و لغت و فقه و غيره نيز تبحر تام داشت.

وى از محضر بسيارى از مشايخ زمان خود بهره برد و از آنان فقه و اصول و حديث و ادبيات را فرا گرفت.

وى پس از مدتى كوتاه به سمت قاضى «سبتة» طبق مذهب مالكى منصوب گشت.

اقامت قاضى عياض در سبتة چندان به طول نينجاميد و در سال 531ق به شهر «غرناطة» نقل مكان نمود و در آنجا نيز چندان درنگ نكرد و به سبتة بازگشت و منصب قضاوت را بر عهده گرفت. قاضى عياض با شعر و شاعرى نيز آشنا بود.

شاگردان

از مشهورترین شاگردانش نیز می‌توان ابوالعباس احمد بن عبدالحرمن اللخمی، ابوجعفر عبدالرحمن بن احمد بن محمد الغرناطی معروف به ابن قصیر، ابوالقاسم خلف بن عبدالملک بن بشکوال را نام برد.

مذهب و عقیده

مذهب کلامی‌اش، اشعری است و این را می‌توان از آثار کلامی او، فهمید. اما از حیث فقهی، وی پیرو مذهب مالکی است و از شیوخ مذهب مالکی درس فرا گرفته و کتب مذهب مالکی را تدریس و ضبط کرده است. سال وفات وی را 544.ق به علت بیماری ذکر کرده‌اند^[۳].