عامری، محمد بن یوسف
ابوالحسن محمد بن یوسف عامری نیشابوری (300-۳۸۱ق) از فلاسفه بزرگ سده چهارم هجری، به‌رغم عظمت و آثار ارزشمند فلسفی و اسلامی خود چندان شناخته و پرآوازه نیست. اغلب آثار مهم او از بین رفته و یا تاکنون ناشناخته مانده است[۱].
| نام | عامری، محمد بن یوسف |
|---|---|
| نامهای دیگر | ابوالحسن محمد بن ابي ذر يوسف عامري نيشابوري
عامري نيشابوري، ابوالحسن محمد بن يوسف |
| نام پدر | یوسف |
| متولد | 300ق |
| محل تولد | نیشابور |
| رحلت | ۲۷ شوال ۳۸۱ش |
| اساتید | ابوزید بلخی |
| برخی آثار | رسائل ابوالحسن عامری |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00732AUTHORCODE |
از جمله آثار او «الأمد علی الأبد» است.
ولادت
طبق مبنای اشتهاریافته از مرحوم مجتبی مینوی، «ابوالحسن محمد بن ابی‌ذر یوسف عامری نیشابوری» در سال 300ق در نیشابور به دنیا آمد.
تحصیلات
در همان جا به تحصیل علوم دینی پرداخت و سپس در بلخ نزد ابوزید بلخی فلسفه آموخت. پس از مرگ استاد به چاچ رفت و نزد ابوبکر قفال، فقه و کلام را تحصیل نمود و سپس به بخارا بازگشت و کتاب معروف خود «السعادة والإسعاد» را نوشت. در فاصله سال‌های ۳۵۲-۳۴۲ق، در نیشابور ساکن بود و در حدود سال ۳۵۳ق، ۵ سال ساکن ری شد و به آموزش و نوشتن مشغول بود. ظاهراً در همین شهر ابوعلی مسکویه، مورخ نامدار در خدمت او بوده است. ابوالحسن در ری از حمایت ابوالفضل بن عمید وزیر آل بویه و فرزند و جانشین او ابوالفتح برخوردار بود[۲].
سفر به بغداد
دو گزارش از سفر او به بغداد در تذکره‌ها آمده است؛ در سفر نخست که پیش از ۳۳۵ق، بود، وی در بغداد با بی‌اعتنایی دانشمندان روبه‌رو شد و آزرده‌خاطر به زادگاهش بازگشت. در سفر دوم، در مصاحبت ابوالفتح بن عمید، مناظره‌ای میان ابوالحسن و ابوسعید سیرافی اتفاق افتاد. وی در مجلسی که علمای بسیاری حاضر بودند آغاز سخن کرد و از ابوسعید درباره «طبیعت باء بسم‌الله» پرسید و ابوسعید که در پاسخ فرومانده بود، سخت بر ابوالحسن تاخت[۳].
اساتید
- ابوزید بلخی؛
- ابوالفضل بن عمید.
شاگردان
مذهب
برخی ابوالحسن را به دلیل مشرب زیدی استادش - ابوزید بلخی - فیلسوف زیدی یاد می‌کنند که فلسفه و دیانت را ملازم و مساوق یکدیگر می‌دانست[۴].
وفات
وی در ۲۷ شوال ۳۸۱ش در نیشابور دارفانی را وداع گفت[۵].
آثار
- الإعلام بمناقب الإسلام؛
- الأمد علی الأبد؛
- التقرير لأوجه التقدير؛
- الفصول في المعالم الإلهية؛
- القول في الإبصار والمبصر؛
- الإتمام لفضائل الأنام؛
- الفصول الربانية في المباحث النفسانية؛
- النُّسك العقلي؛
- شروح علی كتب أرسطو؛
و...[۶].
لازم به یادآوری است که مرحوم مینوی در سفری که به آلمان می‌رود کتابی را به نام «السعادة والإسعاد» پیدا می‌کند که به نام فردی به نام ابوالحسن بن ابی‌ذر بوده است. مرحوم مینوی اولاً از روی این نسخه استنساخ می‌کند؛ یعنی با خط خودش از روی آن یک نسخه برمی‌دارد و آن را به ایران می‌آورد. یک مقدمه کوتاه و یک فهرست اعلامی بر آن افزوده است. ایشان در اسم این نویسنده یک تصرف می‌کند؛ چون این نویسنده ناشناخته و مجهول است. ایشان به‌نحو استحسانی و اجتهادی و به‌خاطر شباهت اسمی حدس می‌زند که این کتاب باید از آن ابوالحسن عامری باشد[۷].