خراسانی، محمدجواد
حاج شیخ محمد جواد خراسانى (1291- 1355ش)، فقیه، نویسنده، محقق، شاعر
| نام | خراسانی، محمد جواد |
|---|---|
| نامهای دیگر | آیت‌الله خراسانی
محولاتی خراسانی، محمد جواد خراسانی، محمد جواد بن محسن (حاجی فاضل) |
| نام پدر | شیخ محسن |
| متولد | 1291 ش |
| محل تولد | مشهد |
| رحلت | 1355 ش یا 1396 ق |
| اساتید | آقا ضیاء عراقى |
| برخی آثار | هدایة الأمة إلی معارف الائمة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02261AUTHORCODE |
ولادت
در شب جمعه 25 ربيع الاول سال 1331 ه.ق در جوار ملكوتی امام هشتم علیه‌السلام در شهر مقدس مشهد در خانواده علم و فقاهت دیده به جهان گشود. جد وى مرحوم حاج شیخ حسین از علماى بزرگ حوزه مشهد بود و همانند پدر بزرگش(جد اعلا) مرحوم شیخ محمد صادق، در آستان مقدس امام رضا(ع) موقعیت والایى داشت و به همین خاطر، از طرف آستانه به (فاضل) ملقب شده و به حاجى فاضل محولاتى مشهور گردید و از آن پس این لقب در میان فرزندانش باقى ماند.
پدر مؤلف، مرحوم حاجى شیخ محسن، معروف به حاجى فاضل، از علماى بزرگ خراسان و از شاگردان خوب مرحوم آخوند خراسانى، سید محمد كاظم یزدى و شریعت اصفهانى بوده و همچون آقا ضیاء عراقى و آقا سید ابوالحسن اصفهانى درس استاد خود، مرحوم آخوند خراسانى را تقریر مى‌كرده است.
تحصیلات
در كودكى به همراه پدر و مادر به بخش محولات از توابع تربت حیدریه كه موطن یيلاقى اجدادش بوده رفت. تقاضاى اهالى و اصرار آنان موجب ماندگارى والد ایشان در آن دیار گردید. مؤلف، مقدمات را در همان‌جا، در محضر مرحوم والد، فراگرفت و براى ادامه تحصیل مدت كوتاهى به شهرستان كاشمر رفت و سپس راهى حوزه علمیه مشهد مقدس گردید. در مدرسه سعدیه واقع در پایين پاى حضرت(هم اكنون جزو صحن آزادى است) كه تولیت آن با عموى ایشان بوده است؛ سكنى گزید و مشغول تحصیل شد.
تلاش بسیار او در امر تحصیل، او را از دیگر شاگردان مدرسه ممتاز ساخت و در ردیف مدرسان خوب حوزه قرار داد. پس از مدتى تحصیل و تدریس، خود را نیازمند حوزه‌اى بزرگتر، مانند حوزه قم كه آن زمان با ورود آیت‌الله حائرى رونق گرفته بود و یا حوزه نجف دید و سرانجام پس از مدتى تردید، نجف را برگزید و براى كسب فیض به آن دیار مقدس رفت.
در حوزه نجف، از محضر آیات عظام و استادان بزرگى همچون آقا ضياء عراقى، اصطهباناتى، سید محمود شاهرودى، سید ابوالحسن اصفهانى و سید حسین اصفهانى (داماد آقا سید ابوالحسن، معروف به آیت‌الله داماد) بهره برد. با پشت‌كارى كم‌نظیر در مدت كمتر از پنج سال، به مقام عالى اجتهاد دست یافت، به گونه‌اى كه خود را بى‌نیاز از حضور در درس استادان بزرگوار خویش دید و به تحقیق و تدریس روى آورد و با تلاشى مضاعف، این عرصه را پیمود و در ردیف فضلاى بنام حوزه نجف قرار گرفت.
از طرف مرحوم آیت‌الله قمى كه آن زمان در حوزه كربلا بوده و به ساماندهى و اصلاح آن مشغول بوده، براى تدریس دعوت شد و به حوزه كربلا رفت. طولى نكشید كه مرحوم آیت‌الله اصفهانى، مرحوم آیت‌الله داماد را به كربلا فرستاد تا ایشان را متقاعد كند كه حوزه نجف بیشتر به وجود ایشان نیازمند است و باید به نجف برگردد، بالاخره ایشان هم پذیرفت و دو مرتبه به نجف برگشت.
در نجف مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی از ایشان دعوت كرد در مجلسى كه روزهاى پنج‌شنبه در منزل ایشان برگزار مى‌شد منبر برود، با اینكه در نجف منبر رفتن جزء برنامه ایشان نبوده است، ولى به خاطر نسبتى كه با مرحوم آقا بزرگ داشته (داماد خاله مادرى) تقاضاى ایشان را پذیرفت و مورد توجه فضلا و علمایى كه پاى منبر ایشان جمع بودند، قرار گرفت. یخلاصه پس از هفت سال اقامت در نجف براى دیدار پدر و مادر و وابستگان به همراه خانواده و به قصد بازگشتن به نجف، به ايران آمد. در این بین ویزا و شناسنامه‌اش گم شد. پس از دیدار براى بازگشت به نجف، به تهران آمد تا شاید بتواند وسیله بازگشت خود را فراهم سازد. پس از مدتى تلاش، از اینكه بتواند برگردد، ناامید گردید.
سرانجام به تقاضاى شمارى از متدینان تهران و با تعهد به اینكه زمینه كار تحقیق و تألیف را برایش فراهم سازند، در تهران رحل اقامت افكند و تا آخر عمر (ربیع المولود 1397ق.) در راه تحقیق و تألیف و تبلیغ، به تلاش پرداخت.
وفات
چند سالی بود كه برنامه اعتكاف را در همان مسجدی كه اقامه جماعت می‌‌نمود، از شب 21 رمضان المبارك به مدت سه روز با عده‌ای از مؤمنین انجام می‌‌دادند. تا این كه در سفر اخیرشان، پیاده به مشهد مقدس، در سبزوار كسالت شدیدی پیدا كرد و نتوانست تتمه سفر را ادامه دهد و با ماشین به مشهد مقدس رفت و زیارت مختصری كرد و به تهران بازگشت. عاقبت در ربیع الاول 1397 ه.ق داعی حق را لبیك و در قبرستان باغ بهشت قم، در جوار علی بن جعفر علیه‌السلام در آرامگاه خاندان مستقیمی تهرانی دفن گردید.
آثار
ثمره تلاش بى‌وقفه وى، چهل و شش اثر چاپ شده و نشده، در موضوعات گوناگون اسلامى است كه به معرفى برخى از آنها پرداخته مى‌شود:
تفسیر موضوعى قرآن، كشف الآیات، كشف اللغات، كشف المطالب قرآن، كشف مطالب الآیات، ظواهر الآثار، نخبة القصار، مقتل الحسین(ع)، رساله‌اى در طلب و اراده و دفع شبهه جبر، رساله‌اى در نماز مسافر، رساله‌اى در نكاح، منظومه عربى در رجال، معارف الشیعة، معارف الائمة، هدایة الامة الى معارف الأئمة(ع)، الامامة عند الشیعة الامامیة، البدعة و التحرف، مهدى منتظر و...