ابن غانم، عبدالسلام بن احمد
ابومحمد عبدالسلام بن احمد بن غانم (متوفای شوال 678)، حکيم، صوفی، واعظ از آثار ایشان شجرة المعارف و الأحوال و صالح الأقوال و الأعمال
| نام | ابن غانم، عبدالسلام بن احمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن غانم ال‍م‍ق‍دس‍ی، ع‍زال‍دی‍ن
عبدالسلام ال‍م‍ق‍دس‍ی، عبدالسلام بن احمد م‍ق‍دس‍ی، ع‍زال‍دی‍ن بن عبدالسلام |
| نام پدر | احمد |
| متولد | پس از 628ق |
| محل تولد | بيت‌المقدس |
| رحلت | 678 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | شجرة المعارف و الأحوال و صالح الأقوال و الأعمال |
| کد مؤلف | AUTHORCODE09960AUTHORCODE |
ولادت
در بيت‌المقدس زاده شد. از آنجا كه وفات او را قبل از 50 سالگى گزارش كرده‌اند، بى‌شك ولادتش را بايد پس از 628ق دانست.
تحصیلات
وى در آغاز جوانى به آموختن قرآن روى آورد و سپس علوم متداول زمان خود را فراگرفت و آنگاه به آثار و انديشه‌هاى صوفيانه جدش غانم بن على كه از مشايخ خانقاه صلاحيه و از صوفيان بنام بود، انس و الفت گرفت. گرايش به تصوف، وى را برای ورود به میدان وعظ و خطابه آماده ساخت. نخستين مجالس وعظ او به درخواست پسرعمّش و در خلوت انجام گرفت. از آن پس مجالس وى با حضور برخى از خواص ادامه يافت تا اينكه كم‌كم آوازه‌اش بالا گرفت و به‌رغم میل خود، مردم برای شنيدن سخنان او شتافتند. پس از مدتى بيت‌المقدس را به قصد مصر ترك كرد و در قاهره رحل اقامت افكند. در آنجا نيز مجالسى ترتيب داد و سخنانش چنان موردپسند مردم قرار گرفت كه در قاهره برای وى زاویه‌اى برپا كردند و از هيچ لطف و محبتى به او دريغ نورزيدند و او زندگى را تا پایان در آنجا سپرى كرد، اما اقامت در قاهره را به سبب دورى از پدر و خویشانش خوش نداشت و پيوسته به قدس و دمشق سفر مى‌كرد. وى در اثناى این سفرها، در جامع اموى دمشق مجالس وعظ تشكيل مى‌داد كه جمعى از عالمان و زاهدان در آن شركت مى‌جستند. در سخنورى چنان مهارت داشت كه خطبه‌هاى مراسم عيد را في البداهه ايراد مى‌كرد. ابن كثير و ابن تغرى بردى سبک وى را در سخنورى همچون عبدالرحمان ابن جوزى و امثال او دانسته‌اند.
ابن غانم در آثار خود همواره در تبيين مبانى تصوف كوشيده و به بررسى شرح حال سرآمدان این مسلك پرداخته است. شايد بتوان او را از صوفيانى دانست كه شيوه اعتدال برگزيدند. وى سعى داشت با تأویلات بجا میان شريعت و طريقت كه از ديدگاه او ظاهر و باطن دين است، سازش برقرار كند. به همین جهت بر حلاج خرده مى‌گرفت كه چرا راز نگه نداشت و جان بر سر آن نهاد.
وى انديشه‌هاى صوفيانه خود را نزدیک به فهم مردم عادى بيان مى‌كرد و مجالس خود را به دور از جاه و جلال كاخهاى سلاطين و حتى مساجد و مدارس تشكيل مى‌داد و از همین‌رو پيوسته مورد توجه عموم قرار مى‌گرفت. چارچوب كلى اشعار وى نيز همان سبک و قالب سنتى قصيده است و مدايحش كه همانند اشعار ديگر شعراى صوفى اساساً به مضمون عشق تعلق دارد، همه آكنده از اشارات و تعبيرات صوفيانه و باورها و معتقدات مذهبى است و در عين حال روان، ساده و دلنشين است و از ظرافت‌هاى صنايع بديعى و آرايه‌هاى لفظى چون جناس، تضمین و اقتباس از آيات قرآن و روايات نبوى بهره فراوان دارد. وى علاوه بر قصيده، مخمّسات و موشّحاتى نيز دارد كه در لابه‌لاى نوشته‌هاى او پراكنده است. صفدى با نقل مديحه و موشحى از او شعرش را متوسط ارزيابى كرده است. نثر ابن غانم آهنگین، مسجع و پرتصنع است و گاه اشارات و رموز عرفانى در قالب تمثيل عرضه شده است.
وفات
ابن غانم در پى سقوط از پرتگاهى در سال 678ق جان سپرد و در مقبره باب النصر در قاهره به خاک سپرده شد.
آثار
- القول النفيس في تفليس ابليس؛
- حل الرموز و مفاتيح الكنوز؛
- كشف الاسرار عن حِكم الطيور و الازهار؛
- الاجوبة القاطعة لحجج الخصوم الواقعة في كل العلوم؛
- اصطلاحات الصوفية؛
- اِفراد الاحد عن اَفراد العدد؛
- ديوان شعر؛
- خُطَب؛
- ذكر اهل الحقية و مشايخ الطريقة؛
- رساله تشبيه (جسم) الانسان بمملكة كاملة البنيان؛
- رساله في شرح حديث السبعة الذين يظهرهم الله في ظهوره؛
- رساله في القضاء و القدر و الارادة؛
- شجرة الايمان؛
- شرح حال الاولیاء و مناقب الاتقياء؛[۱].
پانویس
منابع مقاله