عيون الأنباء في طبقات الأطباء
عيون الأنباء فى طبقات الأطباء، تأليف ابن ابى‌اصيبعه، مطول‌ترين و كامل‌ترين تاريخ درباره اطبا و طب و حكماى جهان از دوران قديم تا قرن هفتم هجرى قمرى است. مؤلف علاوه بر اطلاعات شخصى و كتب و نسخى كه ديده، از بسيارى منابع و مآخذ استفاده كرده است و چنان‌كه در ترجمه كتاب و ابواب و فصول آن ملاحظه مى‌گردد، يك دوره كامل تاريخ طب و پزشکان و فلاسفه (با توجه به اصول عقايد پزشکى و فلسفى آنان) مى‌باشد.
| عیون الأنباء في طبقات الأطباء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم (نویسنده) نجار، عامر (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب عیون الانباء فی طبقات الاطباء |
| ناشر | الهیئة المصریة العامة للکتاب |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 2001 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکان - متون قدیمی تا قرن 14
پزشکان اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکان یونانی - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | R 134 /الف28 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مؤلف در مقدمه كتاب، از انگيزه تأليف اين اثر چنين مى‌گويد: «تأليف اين كتاب به قصد خدمت به كتابخانه وزير عالم و عادل و رئيس كامل و سيد وزراء و پادشاه حكماء و پيشواى علماء، شمس الشريعه و امين‌الدوله، كمال‌الدين و شرف المله، ابوالحسن بن غزال بن ابى‌سعيد كه خداوند سعادت او را دائم فرمايد و در هر دو سرا به مقصودش نائل سازد، نوشته‌ام و از خداوند توفيق و يارى مى‌خواهم و او قادر بر هر چيز است.
ساختار
كتاب، در 15 باب تنظيم شده است.
مؤلف، از فهرست ابن نديم و تاريخ الحكماى قفطى و بعضى مورخان ديگر استفاده كامل نموده و در بسيارى موارد به نقل عبارات و نظرات آنان پرداخته و شخصاً نسخ خطى از آثار و شرح حال اطباء و حكماء و خطوط آنها را چنان‌كه در متن كتاب خواهد آمد، ديده است.
گزارش محتوا
ابواب كتاب به شرح زير است:
- در کیفیت وجود صنعت طب و ابتداى پيدايش آن؛
- در طبقات اطبائى كه قسمتى از طب براى آنان آشكار گرديده و نسبت به آن آغازگر بوده‌اند؛
- در طبقات اطباء يونان كه از نسل اسقلبيوس بوده‌اند؛
- در ذكر طبقات اطباء يونان كه بقراط طب را در بين آنها انتشار داد؛
- در بيان طبقات اطبائى كه از زمان جالینوس و نزدیک به زمان او بوده‌اند؛
- در بيان طبقات اطباء اسكندرانى و اطبائى كه در زمان آنها بودند، اعم از مسيحيان و غير آنها؛
- در ذكر طبقات اطبائى كه در اول ظهور اسلام از عرب بوده‌اند؛
- درطبقات اطباء سريانى كه در ابتداى ظهور دولت عباسى مى‌زيستند؛
- در طبقات اطبائى كه مترجم كتب از يونانى به عربى بوده‌اند و معرفى كسانى كه كتب مزبور براى آنها ترجمه شده است؛
- در طبقات اطباء عراقى و اطباء جزيره (بين‌النهرين) و ديار بكر؛
- در طبقات اطبائى كه در شهرهاى غير عرب ظهور كردند؛
- در طبقات اطباء هندى؛
- در طبقات اطبائى كه در مغرب (شمال آفريقا و اندلس) ظهور نموده و در آنجا اقامت داشتند؛
- درطبقات اطباء مشهور مصر؛
- در طبقات اطباء مشهور در شهرهاى شام.
گرچه قبل از تأليف اين كتاب (قرن هفتم هجرى)، مورخان، كتبى چند در تاريخ طب و اطباء و حكماء و كيمياگران و امثال آنها تحرير نمودند، اما اين كتاب، جامع‌ترين و كامل‌ترين كتب تاريخ طب و حكمت و اطباء و فلاسفه مى‌باشد؛ چه، علاوه بر احاطه كامل مؤلف كه خود طبيبى متبحر و متخصص بوده، وى بسيارى از اسناد و مدارک و منابع و مآخذ را شخصاً ديده و در كتاب آورده است.
وضعيت كتاب
اين اثر، در 5 جلد تنظيم گرديده كه جلد پنجم آن، مشتمل بر فهرست‌هاى متعدد و يك رساله الحاقى است.
كتاب، توسط دكتر عامر النجار تحقيق شده است.
به‌طور قطع، عموم مورخان تاريخ طب، چه در شرق و چه در غرب، بهره‌هاى كامل از اين كتاب برده‌اند و بسيارى از آنان ترجمه كتاب يا قسمت‌هايى از آن را عيناً متذكر گرديده‌اند و منبع بزرگ آنان اين كتاب بوده است؛ مثلاً قسمت‌هاى زيادى از كتاب «تاريخ طب» تأليف لوسين لكلر و كتاب «مطرح الانظار فى تراجم اطباء الاعصار» تأليف شادروان ركن الحكماء ميرزا عبدالحسين خان فيلسوف‌الدوله، تلخيص كتاب ابن ابى‌اصيبعه مى‌باشد.