ثعلب، احمد بن یحیی
احمد بن یحیی ثعلب (200-291ق)، ادیب، نحوی و راوی مشهور شعر عرب است. «قواعد الشعر» از جمله آثار اوست.
| ثعلب، احمد بن یحیی | |
|---|---|
 | |
اصل و نسب
ثَعلَب، احمد بن یحیی، کنیه‌اش ابوالعباس، پیشوای کوفیان در نحو و لغت و از راویان شعر عرب و ایرانی‌الاصل و از مَوالی (آزادشدگان) بنی‌شَیبان بود؛ ازاین‌رو او را شَیبانی نیز نامیده‌اند.
زادروز و زادگاه
وی در سال 200ق، در بغداد به دنیا آمد.
تحصیل
او، به گفته خودش، در شانزده‌سالگی فراگیری عربی و شعر و لغت را آغاز کرد و در هجده‌سالگی کتاب «الحدود» یحیی بن زیاد فَرّاء را آموخت و در 25سالگی تمام کتاب‌های فرّاء را از حفظ داشت و توجهش به نحو بیش از دیگر دانش‌ها بود.
جایگاه ادبی
ثعلب یازده خلیفه عباسی (از مأمون تا مکتفی) را درک کرد. در 25سالگی سرآمد و پاسخگوی ادیبان شد. به گفته ابوالطیّب لغوی (متوفی 351ق)، دانش کوفیان به ابن سِکّیت (متوفی 244ق) و ثعلب منتهی می‌شد و جایگاه ثعلب در مکتب نحو کوفه همان جایگاه ابوالعباس محمد بن یزید مُبرّد (متوفی 282ق) در مکتب نحو بصره بود و به اعتقاد برخی، تاریخ ادب و ادیبان در آن دوران به این دو تن ختم می‌شد.
اساتید
ثعلب، نحو را از شاگردان فرّاء، ابوعبداللّه طُوال، محمد بن قادم و به‌ویژه سَلَمة بن عاصم (متوفی 240ق) آموخت و در علم لغت، سال‌ها از محضر محمد بن زیاد، معروف به ابن اَعرابی (متوفی 231ق)، بهره برد. حدیث را از عبیداللّه بن عمر قَواریری (متوفی 235ق) آموخت.
علم قرائت را نیز، به‌واسطه سلمة بن عاصم، از فرّاء روایت کرده و احمد بن موسی بن مجاهد و محمد بن قاسم انباری و محمد بن فرج غَسّانی نیز علم قرائت را از ثعلب روایت کرده‌اند. دیگر استادان ثعلب، محمد بن سلاّم جُمَحی، ابراهیم بن مُنذر و زبیر بن بکّار بوده‌اند.
وفات
ثعلب در آخر عمر ناشنوا شد و در جمادی‌الاولی (یا جمادی‌الآخره) 291 درگذشت و در مقبره باب الشام بغداد به خاک سپرده شد.
آثار
- كتاب الفصيح، معروف به فصیح ثعلب؛
- قواعدالشعر؛
- مجالس ثعلب، که امالی و مجالسات نیز نامیده شده است؛
- شرح دیوان زُهَیر بن ابی‌سُلمی؛
- شرح دیوان ابن الدُّمینه[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: قربانی زرین، باقر، ج9، ص70-73
منابع مقاله
قربانی زرین، باقر، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1384.