طبائع الحیوان
طبائع الحیوان اثر شرفالزمان طاهر مروزی (زنده در 523ق/ 1128م) دانشنامه‌ای است در زمینه جانورشناسی، علوم طبیعی و پزشکی، تاریخ و جغرافیا، انسان‌شناسی و... که به زبان عربی و با تحقیق یوسف هادی، منتشر شده است.
| طبائع الحیوان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مروزی، شرفالزمان طاهر (نويسنده)
هادی، یوسف (محقق) امیری، مصطفی (مترجم) |
| ناشر | مرکز البحوث و الدراسات للتراث المخطوط |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1399ش - 1441ق - 2020م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | علوم طبیعی - متون قدیمی تا قرن 14 - پزشکی سنتی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /م4ط2 151 Q |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب در پنج مقاله، در دو جلد، تنظیم شده و مقاله نخست آن، پیرامون انسان و انواع طبقات آن، از جمله پیامبران، مدعیان پیامبری، پادشاهان، عالمان، صوفیان و زاهدان، ایرانیان، چینیان، ترکان، هندیان، اعراب و... است. سایر مقالات نیز به ذکر حیوانات وحشی و اهلی، چهارپایان، پرندگان، حشرات و آبزیان اختصاص دارد[۱].
این کتاب، ارزشمندترین مطالب درباره خاور دور، هند، تبت و چین را در خود جای داده است و در این میان، گزارش اعزام سفیران حاکمان چین و ترک به دربار محمود غزنوی در سال 418ق نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین این کتاب در مقایسه با دیگر منابع نیز دارای اهمیت است و بر اساس یافته‌های آن، می‌توان از سرچشمه گزارش‌هایی که در آثار جغرافی‌دانان مسلمان آمده، بهتر و بیشتر آگاه شد[۲].
طبائع الحیوان، کتابی چنددانشی و دربرگیرنده فلسفه، عقاید، پزشکی، تاریخ و جغرافیاست. از این‌رو منابعی که مروزی در نگارش این اثر بدان‌ها استناد کرده یا مطالب کوتاه و بلندی را از آنها برگرفته، گونه‌گون است؛ از جمله «الحاوي في الطب» زکریای رازی، «القانون في الطب» ابن سینا، «کتاب الحیوان» از طبیعیات الشفاء، «کتاب الحیوان» جاحظ، «طبائع الحیوان» ارسطو، «المسالک و اللممالک» جیهانی، «الجماهر في الجواهر» بیرونی و...[۳].
آنچه نویسنده در این اثر ذکر کرده، تکمله‌ای است بر کتاب‌های «حدود العالم»، «زین الاخبار» و برخی از آثار بیرونی. نویسنده در این اثر، به‌طور مفصل، از حیوانات مختلف سخن گفته و افزون بر استناد به آثار جاحظ و ارسطو، مشاهدات و تجربیات شخصی خود را نیز درباره آنها بیان کرده است[۴].
در این اثر همچنین اطلاعات و آگاهیهای تاریخی ارزشمند و مهمی به چشم می‌خورد که از میان آنها، اطلاعات و آگاهیهای دوران زندگی نویسنده در دربار سلجوقیان و نیز سفرهای او به شهرها و سرزمین‌های مختلف، اهمیت و ارزش بیشتری دارند؛ هرچند که در این میان اهمیت و ارزش آگاهیهای بی‌شمار و فراوان عامیانه، جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی موجود در این کتاب را نباید ازنظر دور داشت[۵].
پانویس
منابع مقاله
بی‌نام، «طبائع الحیوان و پژوهشی درباره نویسنده آن (سه جلد)»، کتابخانه تخصصی ادبیات