تلخيص كتاب الشعر

تلخيص كتاب الشعر، اثر ابن رشد (د 595ق/1199م)، تلخیصی است از کتاب «بوطیقا» که هشتمین بخش از مجموعه آثار ارسطو در علم منطق که «ارگانون» نام دارد، می‌باشد (این بخش‌ها به ترتیب عبارتند از: قاطیغوریاس (مقولات ده‌گانه)؛ بارى ارمینیاس (قضایا)؛ آنالوطیقاى اول (قیاس)؛ آنالوطیقاى دوم (برهان)؛ طوبیقا (جدل)؛ سوفسطیقا (سفسطه و مغالطه)؛ ریطوریقا (خطابه)؛ بوطیقا (شعر) و ایساغوجى).

تلخيص كتاب الشعر
پدیدآوران	ابن رشد، محمد بن احمد (نویسنده) ارسطو (نویسنده) هريدي، احمد عبدالمجيد (محقق) باترورث، چارلز ادوين (محقق)
عنوان‌های دیگر	الشعر. برگزيده
ناشر	الهيئة المصرية العامة للکتاب
مکان نشر	مصر - قاهره
چاپ	1
موضوع	ارسطو، 384 - 322ق. م. الشعر - نقد و تفسير فلسفه اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BBR‎‏ ‎‏648‎‏ ‎‏1365
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، شعر (ابهام زدایی) را ببینید.

«بوطیقا» در شمار «نوشته‌های شنیدنی» یا خصوصی ارسطوست؛ یعنی درس‌نامه‌هایی است که برای انتشار در سطح وسیع و گسترده تنظیم نشده است و ویژگی این دسته از آثار ارسطو فشردگی، دشواری و ساختار نامنظم آنهاست. برخی قراین در متن بوطیقا و گزارش‌های راجع به آن از ناتمام بودن این اثر حکایت می‌کند. ارسطو در این کتاب و نیز در خطابه وعده می‌دهد که درباره نوع کمدی باز هم سخن خواهد گفت، اما این مبحث در بوطیقا نیامده ‌است. گزارش دیوگنس لائرتیوس هم درباره این کتاب، آن را شامل دو بخش معرفی می‌کند، اما متن موجود تنها بخش اول را در بر دارد. بنابراین، می‌توان گفت طرح ارسطو در تدوین بوطیقا از آنچه در این کتاب آمده، گسترده‌تر بوده است. پنج فصل نخست این کتاب، به مباحث کلی شعر، نظریه ارسطو درباره جوهر و عناصر شعر و تعریف و تاریخچه انواع شعر اختصاص دارد و فصول بعدی آن، که حجم عمده کتاب را تشکیل می‌دهد، شامل بحث‌های تفصیلی در انواع شعر است که از آن میان، تنها مباحث مربوط به تراژدی و حماسه در متن موجود آمده است..

این کتاب که در جهان اسلام، در شمار آثار منطقی ارسطو طبقه‌بندی شده است، به‌عنوان یکی از اجزای میراث ارسطویی از آغاز تاریخ فلسفه اسلامی مورد توجه بوده و کوشش فیلسوفان اسلامی در شناخت و تفسیر این اثر، بعدها در رویکرد جهان غرب به آن نقش میانجی ایفا کرده است. این کتاب را ابوبشر متی بن یونس قُنّایی (د 328ق/940م) از سریانی به عربی ترجمه کرده است. کار مهمی که در زمینه این کتاب صورت گرفته است (به‌غیر از رساله «في قوانين صناعة الشعر» فارابی و رساله «في الشعر» ابن سینا)، «تلخيص كتاب الشعر» از ابن رشد است که نوشتار حاضر، به دنبال معرفی آن می‌باشد.

ابن رشد متنی کم‌وبیش متفاوت با ترجمه متی بن یونس به دست داده است، تا آنجا که می‌توان احتمال داد که او افزون بر متون پیشین، ترجمه‌ای دیگر نیز در اختیار داشته است. وی تأکید می‌کند که در این تلخیص، به موازین عام و مشترک میان همه ملت‌ها نظر دارد. چون برخی از آنچه در بوطیقا آمده است، در کلام عرب جایی ندارد، ابن رشد ازهمین‌رو، به‌حسب مورد، به جستجوی شواهدی از شعر عرب پرداخته و تعالیم ارسطو را بر آنها تطبیق داده است. باآنکه به نظر می‌رسد که ابن ‌رشد به جهت فقدان زمینه مشترک، در این کار توفیق چندانی نیافته باشد، راهی به نقد نظری و اخلاقی شعر عرب گشوده است که نظیر آن را در جایی دیگر کمتر می‌توان یافت.

علاوه بر این، تلخیص ابن رشد از این جهت حائز اهمیت است که همچون برخی دیگر از نوشته‌های او، اصل اثر یونانی را به اروپای اواخر قرون وسطى شناساند. رویکرد تازه این عصر به بوطیقا، مرهون ترجمه لاتینی کتاب ابن ‌رشد به دست هرمان آلمانی در 1256م بود.

این کتاب، توسط چارلز ادوین باتروث و احمد عبدالمجید هریدی، تحقیق و تحصیح شده است. در ابتدای کتاب، مقدمه‌ای از محققین افزوده شده که در آن، ضمن معرفی کتاب، به اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته در آن، اشاره شده است..

فهرست مطالب به‌همراه فهرست اجمالی فهارس، در ابتدای کتاب آمده و فهرست اعلام، کتب، مقابله فقرات و نیز فصول تلخيص كتاب الشعر ابن رشد با نصوص و فصول كتاب الشعر ارسطول، آیات قرآنی، اشعار و مصادر توثیق نص، در انتهای کتاب آمده است.

پاورقی‌های محققین در هر صفحه توسط یک خط تیره، از یکدیگر جدا شده و در آنها، علاوه بر ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است..

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. انواری، محمدجواد، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1383.
3. دبراه ال. بلک، «زیبایی‌شناسی در فلسفه اسلامی»، ترجمه هادی ربیعی و شهرام جمشیدی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: نقد و نظر، شماره 43 و 44، پاییز و زمستان 1385 (16 صفحه، ‌از 204 تا 219).