آموزش ترجمه قرآن
آموزش ترجمه قرآن اثر عبدالحسین برهانیان، کتابی است پیرامون ترجمه قرآن کریم و آموزش روش و شیوه آن، که در دوران معاصر نوشته شده است.
| آموزش ترجمه قرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | برهانیان، عبدالحسین (نویسنده) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. نمايندگی ولی فقیه. پژوهشکده تحقيقات اسلامی (تهيه کننده) |
| ناشر | تحسين |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1383ش , |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-5879-38-8 |
| موضوع | قرآن - ترجمه - راهنمای آموزشي قرآن - صرف و نحو - راهنمای آموزشي |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 60/6 /ب4آ5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب با پیشگفتار اداره آموزش‌های عقیدتی سیاسی نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه و مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در سی‌و‌چهار درس، در دو جلد، تنظیم شده است. این پیشگفتار و مقدمه، عیناً در ابتدای جلد دوم نیز تکرار شده است. هدف کتاب، آموزش ترجمه کتاب است و نویسنده برای تأمین این هدف، از روشی مرکب از روش تستی، واژه‌ای و صرف و نحوی استفاده نموده است. با دقت در این امر، توجه به نکات زیر، ضروری است:
- مطلع هر درس، با گزیده‌ای از آیات منتخب، شروع شده است که نوع کلمات موردنظر تدریس در آن‌ها، مشخص شده‌اند.
- درس‌ها از ضمایر شروع شده‌اند تا از بار لغات الحاقی تا حدودی کاسته شود.
- ملاک انتخاب لغات اصلی هر درس، ابتدا کثرت آماری (در حد موضوع موردنظر) و سپس سادگی آن، بوده است.
- برای رفع هرگونه اشتباه در آمارگیری کلی، آمار افعال در جدول لغات الحاقی نیامده است.
- در برخی از درس‌ها، تعداد لغات الحاقی زیاد به نظر می‌رسد. این موضوع با توجه به اینکه تعدادی از آن‌ها برای سطح دیپلم مأنوس و آشناست، مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
- ممکن است ترجمه چند لغت، به‌ناچار و به دلیل نبودن آیه مناسب، پیش از موعد آورده شده باشد که ترجمه برخی از آن‌ها، به‌صورت پاورقی آمده است.[۱].
گزارش محتوا
در عصر حاضر، پژوهشگران در زمینه ترجمه و تفسیر قرآن، آثار نوینی را تدوین نموده و آنچه در یک نگاه کوتاه به این کتاب‌ها به ذهن می‌رسد، این است نویسندگان این آثار، به دنبال آن هستند که خواننده در مدت کوتاه‌تری بتواند حجم بیشتری از قرآن را ترجمه و معنا کرده و مفهوم بیشتر آیات را درک نماید. روش‌هایی که تاکنون ارائه شده است، به‌قرار زیر است:
- آوردن تعدادی از لغات قرآن کریم، همراه با معنای آن‌ها در آغاز درس، به همراه آیاتی متناسب با آن کلمات با ترجمه آن‌ها، سپس اضافه نمودن آیاتی به‌عنوان تمرین درسی و درخواست از دانشجو که آن‌ها را معنا نماید؛
- استفاده از آمار و تکرار لغات و آوردن قواعد به‌صورت محدود؛
- دسته‌بندی کردن آیات در موضوعات مختلف (صلات، جهاد) و ترجمه لغات مربوط به هر دسته و آوردن آیات مربوط به آن‌ها؛ تا خواننده (فراگیر) بتواند از راه موضوع مشخص، به مفهوم آیات دسترسی پیدا کند[۲].
کتاب حاضر، علاوه بر داشتن بعضی از مزایا و استفاده از روش‌های کتاب‌های مذکور، از ویژگی جدیدی برخوردار است که می‌توان گفت یک برنامه تکمیلی و ابتکاری در نوع خود است. این اثر، ضمن تأکید بر اصول ادبیات، به‌گونه‌ای طراحی گردیده که هدف اصلی، آموزش ترجمه قرآن باشد، به‌طوری‌که استاد و دانش‌پژوه، با اطمینان بیشتری به درس بپردازند[۳]. در پیشگفتار، ضمن ارائه توضیحاتی پیرامون نظام آموزشی عقیدتی سیاسی سپاه پاسداران، به این نکته اشاره شده است که اثر حاضر، از جمله کتب نظام آموزش‌های عقیدتی سیاسی سپاه است.[۴]. در مقدمه، ضمن ارائه توضیحاتی پیرامون کتاب و روش تدوین آن، به این نکته اشاره شده است که می‌توان ترجمه و تفسیر فارسی قرآن را از لحاظ شکل و شیوه، به سه دوره مهم زیر، تقسیم‌بندی نمود:
- دوره اول: ترجمه قرآن از صدر اسلام تا میانه سده پنجم هجری، ادامه می‌یابد و مترجم، بدون ذکر نام خود، معادل و برابرهای لغوی کلمات قرآنی را، اغلب چلیبا (درهم نوشتن، منحنی شکل نوشتن و یا کلمه‌ای بر کلمه دیگر نوشتن) و گاهی هم به هیئت افقی کلمه به کلمه در زیر آیه‌ها می‌نوشت.
- دومین دوره: از میانه سده پنجم هجری آغاز می‌گردد؛ در این دوره، برخی از مترجمان به ترجمه تفسیری قرآن اهتمام کرده‌اند.
- سومین دوره: از میانه قرن پنجم به بعد، بیشتر مترجمان از روش عمادالدین اسفراینی، پیروی کرده‌اند. در روش مزبور، ترجمه الفاظ قرآن به برابرهای مفهوم و روشن فارسی و مطابق اقوال مفسران، مدنظر قرار گرفته است.[۵].
نویسنده با مقایسه ریشه‌های اصلی به‌کاررفته در قرآن (1771 عدد که البته ریشه‌های اصلی مورد استفاده در کتاب، 233 عدد است) و واژه‌های مشتق از آن‌ها (58218 عدد)، به این نتیجه رسیده است که می‌توان با یاددادن برخی قواعد و اصول صرف و نحو، همراه با آمارگیری از چگونگی به‌کارگیری لغات در قرآن، به شکلی نو، طرح آموزشی جدیدی را پی‌ریزی نمود[۶]. وی با آماربرداری از ریشه‌های اصلی لغات قرآن، چگونگی به‌کارگیری آن‌ها را معین و مشخص نموده، سپس در مرحله بعد، با استفاده از نتایج به‌دست‌آمده، تدوین درس‌ها را شروع نموده است.[۷]. موارد زیر، در تنظیم درس‌ها مدنظر قرار گرفته است:
- هدف اصلی تعلیم، ترجمه باشد، نه آموزش صرف و نحو.
- آیاتی انتخاب شود که کمتر لغات الحاقی داشته باشد، مگر در موارد ضروری.
- در ترجمه آیات، روش لفظ به لفظ مدنظر قرار گرفته است، به‌جز در مواردی که نویسنده ناچار به تغییر آن بوده است.
- اختصاص بخشی از کتاب به آموزش «نحو»، به شکل ساده تا علاوه بر تنوع، به شیرینی درس‌ها افزوده شود.
- تدوین متن، به‌صورت سؤال‌های تستی که امر آموزش و تدریس را ساده نماید.
- در نشانی آیات، شماره اول مربوط به سوره و شماره دوم مربوط به آیه موردنظر است.[۸].
در اول هر درس، جهت مشخص شدن تعداد به‌کارگیری کلمات و افعال استعمال شده، آمار و جدولی دارای عناوین زیر، دیده می‌شود:
- کلمات اصلی: کلماتی است که نقطه‌نظر اصلی تدریس بوده و بر اساس آن‌ها، آیات انتخاب شده‌اند.
- کلمات الحاقی: کلماتی هستند که به‌تبع، معانی آن‌ها (و بعضاً آمار آن‌ها) مدنظر قرار گرفته است.
- باقیمانده: منظور حاصل تفاضل کلمات بکار رفته در درس، از آمار کل کلمات به‌کاررفته در قرآن مجید است که دانش‌پژوه می‌تواند تشخیص دهد چقدر از راه را طی نموده و باقیمانده کلماتی که باید یاد بگیرد، چه تعداد است. (در درس اول، کلمات اصلی و الحاقی، با توجه به تکرار آن‌ها، از تعداد کل کلمات قرآن کریم کم می‌شود و باقیمانده، مشخص می‌گردد و در درس بعد، تعداد کل کلمات آن درس، از این باقیمانده، کسر می‌شود)
- ورود کل: در جدول، غیر از تعداد کلمات به‌کارگیری شده از فعل مورد تدریس، آمار دیگری تحت عنوان «ورود کل» دیده می‌شود که شناخت آن‌ها از جهاتی مفید است. (از مقایسه ستون «تعداد» و ستون «ورود کل»، به این نتیجه می‌توان رسید که این تعداد مشتق که در آن درس تدریس شده، قسمتی از تمامی مشتقات استعمال شده از آن ریشه خاص در کل قرآن است)[۹].
از درس اول تا شانزدهم، در جلد اول جای گرفته و جلد دوم، درس هفدهم تا سی و چهارم را در خود، جای داده است. از جمله ویژگی‌های کتاب، عبارتند از اینکه:
- در اول هر درس، ذکر آمارها در جهت تقویت انگیزه دانش‌پژوهان، مورد توجه قرار گرفته است.
- آموزش قواعد و صرف و نحو، به روش «حفظ و تکرار» آموزش داده شده است.
- از مربی خواسته شده است تا متن درس، با روش سخنرانی (هماره با طرح درس) انجام گیرد و حل تمرین‌های کلاس، با روش «پرسش و پاسخ» انجام شود. علاوه بر آنکه مرور درس و پرسش و پاسخ در زمینه لغات اصلی و الحاقی، در اول و آخر هر درس انجام پذیرد[۱۰].
نویسنده به این نکته اشاره دارد که در مطالعه و تدریس این کتاب، مربی می‌تواند با آوردن مثال‌های متنوع و ارائه تمرین‌های مختلف، زمینه موفقیت دانش‌پژوهان را بیشتر نماید؛ به‌طور مثال با مبنا قرار دادن لغات اصلی و بعضی از لغات الحاقی، آیاتی را از معجم‌های قرآنی استخراج نموده و با تنظیم آن‌ها به‌صورت تمرین‌های گوناگون، میزان یادگیری دانش‌پژوهان قرآنی را افزایش دهد[۱۱]. لغات آموزش داده شده در کتاب، به عدد 34203 می‌رسد که به ادعای خود نویسنده، با مشابه‌سازی، در مجموع می‌توان گفت که دانش‌پژوه، توانایی ترجمه هفتاد درصد آیات قرآن را دارا می‌شود. به اعتقاد وی، دانش‌پژوه بعد از فراگیری این کتاب، می‌تواند با انجام تمرین‌های کاربردی و مرور ترجمه آیات و درس‌ها، درصدد تقویت خود در این زمینه باشد و باید گفت که دسترسی به موفقیت، زمانی امکان‌پذیر خواهد شد که علاوه بر مطالب کتاب، تمرین‌های مکرر نیز انجام شود[۱۲].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد، در ابتدای همان جلد و فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای جلد دوم، آمده است. در پاورقی‌ها، علاوه بر توضیح برخی از مطالب مذکور در متن[۱۳]، به ترجمه برخی کلمات و اصلاحات مذکور در متن، پرداخته شده است.[۱۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.