الأبدال
الأبدال با نام كامل الأبدال الأدویة المستعملة في الطب و العلاج اثر پزشک و دانشمند كم‌نظير دوره تمدن اسلامى ایران محمد بن زكرياى رازى (251-313ق) است.
| الأبدال | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شورای مرکزی تحقیقات طب یونانی (مترجم)
رازی، محمد بن زکریا (نویسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه‌نويس) |
| عنوان‌های دیگر | الأبدال الأدویة المستعملة في الطب و العلاج |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشکی ایران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکی سنتی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | RS 164 /ر24الف25* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در ميان آثار بسيار زياد و متنوع این پزشک بالينى كه در نوع خود اگر بى‌نظير نباشد بسيار كم‌نظير است و سرشار از دانش، تجربه و نوآورى است، کتاب كوچك و كم حجم أبدال نيز وجود دارد. ابن ابى‌اصيبعه در کتاب «عيون الأبناء في طبقات الأطباء» عنوان این کتاب را «مقالة في أبدال الأدوية المستعملة في الطب و قوانينها و وجه استعمالها» ذكر كرده است.
رازى همانگونه كه در مقدمه کتاب آورده است مسأله داروهاى جايگزين را برای داروهایى كه به هر دليل در دسترس نيست مسأله‌اى مهم مى‌داند. وى در این کتاب ضمن پسنديدن روشى كه حنين بن اسحاق در کتابى كه آن را از مقاله جالینوس در ابدال و جامع ارماس و جامع بولس قديم و جديد برگرفته است، به نظرات ابن ماسويه نيز كراراً استناد نموده است.
ساختار
کتاب داراى فصول و ابواب مجزايى نيست، بلكه رازى در این اثر پس از ذكر چند سطرى به عنوان قوانين الابدال از قول جالینوس، ادويه مورد نظر و بدل هر یک را به ترتيب حروف ابجد ذكر مى‌كند.
اين اثر در برگیرنده 122 مفرد است كه از اكتمكت شروع شده و به غاريقون پایان مى‌پذيرد. البته ترتيب حروف الفبايى این اثر ترتيب ابجدى است از اين‌رو بعد از حرف باء حرف جيم است و يا بعد از حرف دال حرف هاء است.
گزارش محتوا
کتاب الأبدال دربرگیرنده یکى از مهم‌ترين مباحث مطرح شده در موضوع مفردات و داروسازى است، چرا كه در ساخت بسيارى از داروهاى تركيبى گاه نبودن جزيى كار را دشوار مى‌سازد كه شناخت بدل مفردات از این جهت سودمند است.
از سوى ديگر رازى در این اثر -علاوه بر آنچه بر اساس دانسته‌هاى ارزشمند خود نقل مى‌كند- به آثار و اقوال دانشمندان بسيارى -كه در مقدمه به آنها اشاره نموده- استناد مى‌نمايد، از این جهت ارزش این اثر از لحاظ مطالعات تاريخى نيز سودمند است.
اين اثر پس از تأليف، مورد توجه اطباى بسيارى قرار گرفت؛ از جمله حكيم محمد مؤمن در کتاب تحفة المومنين و حكيم سيد محمدحسین عقيلى خراسانى در مخزن الادويه از آن بهره برده‌اند.
وضعيت کتاب
کتاب قبل از سال 1313ق توسط شوراى مركزى تحقيقات طبى يونانى (هند) تصحيح و به انگليسى ترجمه شده است. افست این اثر را مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشکى ایران در خرداد ماه سال 1383ش همراه ديباچه‌اى از دكتر محمد مهدى اصفهانى پيرامون زندگى رازى و کتاب الابدال او منتشر كرده است.پاورقى‌هاى این اثر به نقل اختلاف نسخ خطى اختصاص دارد.
ترجمه فارسی این كتاب با عنوان «داروهای جايگزين» توسط آقای دكتر احسان مقدس صورت گرفت و در سال 1391 توسط انتشارات نيلوبرگ در تهران چاپ و منتشر شد.
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب