کفاية الأصول
كفاية الأصول، چاپ سنگی از نسخه خطی كفاية الأصول آخوند خراسانی (متوفی 1329ق) با حواشی میرزا ابـوالحسن بـن عبدالحسین مشکینی (متوفی 1358ق) است. این تعلیقه در عین سادگی از بهترین حواشی توضیحی و تحقیقی کفایه است. نگارش این نسخه به خط طاهر خوشنویس در سال 1364ق به پایان رسیده و در چاپخانه اسلامیه تهران منتشر شده است.
| كفاية الأصول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مشکینی اردبیلی، ابوالحسن(محشی)
خوشنویس، طاهر(خطاط) آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (نویسنده) |
| ناشر | اسلاميه |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1372ش. |
| چاپ | چاپ هفتم |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | 1372 /آ3ک7 / 159/8 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب گران‌سنگ و دقـیق کفایه، که در سال‌های (1321ق) به بعد تألیف شده و برخی فهم آن را کما هو حقه ملاک اجتهاد (بـه معنی مصطلح) دانسته‌اند، دارای یک مقدمه - که مشتمل بر 13 امر است - و هشت مقصد و خاتمه‌ای در مبحث اجتهاد و تقلید می‌باشد. این اثر قیّم بر اثر ایجاز و جامعیت و دشواری فهم و درک مطالب عمیق آن، از آغاز انتشار مورد توجه فقها و مدرّسان بزرگ و محور مبانی علمی و بحث‌های عالی اجتهادی در حوزه‌های علمی شـیعه واقـع گـردید و به‌عنوان آخرین کتاب درسی اصول فقه، قبل از درس خارج اصول، انتخاب شد و به همین جهت دانشمندان و محقّقان و پژوهشگران بسیاری برای حل معضلات و غوامض و نیز توضیح مقاصد نویسنده، بـر آن شـرح نوشته یا حاشیه نگاشته‌اند[۱].
میرزا ابوالحسن بـن عبدالحسین مشکینی از جمله کسانی است که بر کفایه حاشیه نوشت. جزء اول آن در مباحث الفاظ و در نجف در سال 1347ق در 196 صفحه و تمامی آن [نسخه حاضر] در حـاشیه کفایه چاپ تهران در سال 1364ق به چاپ رسیده است[۲].
وی انگیزه‌اش از نگارش این حاشیه را این‌گونه توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه کتاب کفایه نوشته شیخ ما، علاّمه‌ی محقق و مدقق، آیت‌الله ملاّ محمّدکاظم خراسانی، از محتوای ژرف و معانی عالی برخوردار است و حقایقی در آن پنهان است که کسی نمی‌تواند به همه آن پی ببرد، مگر شخصیت‌هایی کم‌نظیر از میان مردم، لذا دوست داشتم تا تعلیقه‌ای بر آن کتاب ضمیمه نمایم که پرده‌های آن را کنار زند و به جستجوی اسرار آن پردازد و عهده‌دار حل و روشن ساختن حقایق آن شود و مطالب مجمل و غیر واضح آن را بیان کند و متشابهات آن را تأویل نماید. علاوه بر آن، استدلال‌ها و برهان‌هایی را که ایشان به آنها اشاره نکرده و به خاطرم رسیده، همراه آن ساختم. به امید آنکه این کتاب، یادآوری برای خودم و مورد استفاده‌ی جویندگان علم و دانش قرار گیرد»[۳].
شارح به شیوه رایج با ذکر «قوله»، بخشی از عبارت کفایه را ذکر و به زبان عربی شرح کرده است.
ناصر باقری بیدهندی در فصل پنجم مقاله «کتاب‌شناسی دروس حوزه: كفاية الأصول»، تحت عنوان «نظریه تنی چند از اساتید محترم حوزه علمیه در مورد بهترین شروح و حواشی بر كفاية الأصول»، به اهمیت حاشیه مشکینی از دیدگاه اساتید حوزه اشاره کرده است:
- ناصر مکارم شیرازی: «حاشیه توضیحی، حاشیه مرحوم مشکینی است که هم شـاگرد شاگرد مرحوم آخوند بوده و هم در بیان و توضیح مقاصد کفایه و ریشه‌یابی مسائل خوب است...».
- سید محمّدباقر طباطبایی مشهور به سلطانی: «هریک از شروح و حـواشی کفایه یک ملاکی دارد؛ از نظر دقّت و مطالب علمی، حاشیه حاج شیخ محمّدحسین اصفهانی و از نظر سادگی مطالب، حاشیه مرحوم مشکینی... است».
- شیخ جواد تبریزی: «بهترین حاشیه توضیحی و تحقیقی، حـاشیه مرحوم مشکینی... است».
- محمّد مؤمن قمی: «در مراحل ابـتدایی به نظر می‌رسد حـاشیه مشکینی حاشیه توضیحی همراه با تحقیق و خـوب است...».
- سید حسن طاهری خرم‌آبادی: «... حـواشی مرحوم مشکینی و فیروزآبادی و مرحوم آقای حکیم ضمن اینکه توضیحی است، اظهار نظر هم در آنها یافت می‌شود»[۴].