رسالة في العدالة (قزوینی)
رسالة في العدالة تألیف سيد على بن اسماعيل موسوى قزوينى (م 1298 ق)
| رسالة في العداله (للقزوینی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسوی علوی، جواد (مصحح)
موسوی علوی، علی (مصحح) موسوی قزوینی، علی (نویسنده) |
| ناشر | جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1377 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-470-234-4 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب در بردارنده معناى عدالت، راههاى اثبات آن، عوامل از بين رفتن عدالت است از آنجائى كه مسئله عدالت در موارد زيادى مثل امام جماعت، مفتى، قاضى، و حاكم شرع و همينطور شاهد در دادگاه، راوى احاديث معصومين، وصى و غير آنان مورد نياز است مؤلف تصميم به تأليف اين كتاب گرفته است.
قبل از وى نيز به دليل اهميت مسئله عدالت و تبيين مفهوم و احكام آن، در مباحث گوناگون بزرگان زيادى به تأليف کتاب‌هائى در موضوع عدالت و گناهان كبيره و صغيره پرداخته‌اند كه در الذريعة ج 225/15 و 226 به آنها اشاره شده است كه از معروفترين آنان مى‌توان به شهيد ثانى(م 966 ق)، محقق ثانى (م 940 ق)، شيخ اعظم انصارى (م 1281 ق) و آخوند خراسانى(م 1327 ق) اشاره كرد
كتاب به سبک فقه استدلالى نوشته شده و مؤلف تلاش نموده با استقراء تام كلمات فقها اثر ارزشمندى را ايجاد نمايد كه در اين امر موفق بوده است. وى در اين كتاب به آثار فقهى ارزشمندى همچون الهداية شيخ صدوق(م 381 ق)، الاشراف شيخ مفيد(م 413 ق)، کتاب‌هاى شيخ طوسى(م 460 ق)، الوسيلة(م بعد از 585 ق)، السرائر ابن ادريس (م 598 ق)، الجعفرية محقق اوّل(م 676 ق)، الدروس، الذكرى (شهيد اوّل م 726 ق)، مسالك الافهام شهيد ثانى(م 966 ق)، مجمع الفائدة و البرهان محقق اردبيلى(م 993 ق)، الكفاية محقق سبزوارى (م 1090 ق)، مستند الشيعه محقق نراقى (م 1245 ق)، مفتاح الكرامة سيد جواد عاملى (م 1226 ق)
استناد نموده است.
از طرفى چون وى از شاگردان مبرز و فاضل شيخ حسن نجفى (م 1266 ق)صاحب جواهر الكلام و شيخ اعظم انصارى (م 1281 ق) بوده است قسمت عمده‌اى از كتاب به ذكر نظريات آن دو و نقد و بررسى آن اختصاص يافته است همچنين نظريات صاحب مفتاح الكرامه بارها در كتاب ذكر و بررسى شده است كه از اين نظر كتاب از جايگاه خاصى برخوردار است.اين كتاب از نظر استقراء تام كلمات فقها و بررسى دقيق آنها، فقه الحديث عميق، متن روان، بيان مباحث اصول فقه در بين آثار فقهى اماميه از اعتبار بالايى برخوردار است.
اگر چه اين كتاب به بيان مباحث فقهى عدالت پرداخته است اما طرح بعضى از مسائل اخلاقى مثل توبه، گناهان كبيره و صغيره در ضمن مباحث فقهى به آن رنگ و بوى کتاب‌هاى اخلاقى داده است.
تاريخ تأليف
اين كتاب در محرم الحرام سال 1286ق پايان يافته است.
نسخه‌ها
در چاپ كتاب موجود از نسخه اصلى كه به خط نوه مؤلف حاج سيد جواد موسوى علوى بوده است استفاده شده است.
تاريخ انتشار
كتاب موجود توسط مؤسسه نشر اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم در سال 1419ق چاپ شده است
نظريات جديد
اين كتاب مجموعه‌اى از افكار بديع و نظريات جديد است كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود
وى ترك گناهان صغيره‌اى را كه اصرار بر انجام آن نباشد شرط عدالت ندانسته بلكه اجتناب از گناهان كبيره را شرط مى‌داند و در صفحه 43 و 44 مى‌نويسد:
ظهر ان الاقوى ما هو المشهور المنصور من عدم كون ترك الصغيرة من غير اصرار معتبرا فى مفهوم العدالة و عدم كون فعلها قادحا فيها و العمدة فى دليله ما عرفت من قوله و ان يعرف باجتناب الكبائر بتقريب ما عرفت.
وى عدالت را حالت وجودى نفسانى كه موجب وثوق و اطمينان مى‌شود و در صفحه 79 مى‌نويسد
فحقيقة العدالة عقبضى الادلة المذكورة التى منها مجموع الروايات مع شهادة التعليل الوارد فى آية التثبيت ترجع الى ما يوجب الوثوق و الاطمئنان، و ليس الاّ الحالة الوجودية الكيفية النفسانية از ديگر نظريات ارزنده وى اين است كه از آميخته شدن نظريات فقهى و اخلاقى خوددارى كرده و محدوده هر كدام از آنها را مشخص كرده است وى در موارد اينكه بعضى از بزرگان همچون محقق قمى در القوانين عدالت را به معناى تعديل قواى نفسانى دانسته كه تفسير اخلاقى آن است مى‌نويسد:
العدالة
ان هذه الكيفية عدالة عند علماء الاخلاق، و هى التى يغر وجودها، و لا تحصل الاّ فى الاوحدى، و ليست مناطا لحكم شرعى، و لا هى العدالة المعتبرة في الشرعيات التى نعم بها البلوى و يحتاج اليها عامة الناس فى عباداتهم و معاملاتهم
تقسيم بندى مطالب
رسالة عدالت از سه مقام و خاتمه‌اى در معناءو حقيقت توبه تشكيل شده است.
در اين سه مقام مباحثى در مورد معناى لغوى و شرعى عدالت، آنچه در معناى عدالت شرعا معتبر است و طريقه احراز و بدست آوردن عدالت افراد مطرح شده است.
خاتمه از دو فصل تشكيل شده است كه فصل اوّل در حقيقت توبه و حكم آن و آثار توبه است و فصل دووم در بيان فرق بين گناه كبيرة و صغيره است.