امین، سید حسن
سید حسن امین (1326-1422ق)، نویسنده و مورخ شیعی، فرزند سید محسن امین، نویسنده مشهور و عالم دینی لبنان است. وی در نگارش و تکمیل «أعيان الشيعة» مشارکت داشته و صاحب آثار گران‌بهایی همچون «مستدركات أعيان الشيعة» و «دائرةالمعارف الإسلامية الشيعية»و ... است.
| نام | سید حسن امین |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | سید محسن امین |
| متولد | 1326ق |
| محل تولد | دمشق |
| رحلت | 1422ق |
| اساتید | سید محسن امین |
| برخی آثار | مستدركات أعيان الشيعة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE10017AUTHORCODE |
ولادت
وی در سال 1326ق، مصادف با 1286ش و 1908م، در دمشق متولد شد[۱].
تحصیلات
در سال 1914م، با آغاز جنگ جهانی اول، همراه خانواده خود به شهر کوچک شقرا در جبل عامل رفت و دوران نوجوانی را در آنجا سپری کرد. پس از مدتی توقف در جبل عامل، به مدرسه‌ای موسوم به «حومانی» رفته و سپس به دمشق بازگشت و در مدرسه علویه دمشق، به ادامه تحصیل پرداخت. پایان کلاس ششم ابتدایی، مقاله‌ای درمجله العرفان منتشر کرد. این مقاله و چاپ آن، فتح بابی بود برای ادامه کارهای علمی او. وی در سال 1925م، دوباره به جبل عامل بازگشت. وی همراه با دروس ابتدایی و آموزش‌های رسمی، ادبیات، نحو، فقه و علوم اسلامی را نزد پدر خود فراگرفت. وی در سال 1932م، دوره متوسطه را به پایان رساند و رشته حقوق را در دانشگاه دمشق برای ادامه تحصیل انتخاب کرد و در سال 1934م، با مدرک کارشناسی، فارغ‌التحصیل شد[۲].
فعالیت‌های سیاسی
وی در کنار تحصیل، به فعالیت‌های دانشجویی و سیاسی نیز پرداخته است. فعالیت او درهنگام انتخابات محلی در شهر دمشق به هنگام حضور فرانسویان، یاد کردنی است.
او در سال 1938م، به دعوت و پشتیبانی محمدرضا شبیبی، وزیر معارف وقت دولت عراق، برای تدریس به عراق رفت[۳].
در شهر بغداد و شهر حله، در «دارالمعلمین ریفیه»، به مدت چهار سال، به تدریس در دانشگاه‌ها و دبیرستان‌ها پرداخت و پس از مدتی، در سال 1945م، دوباره به لبنان، به شهر نبطیه بازگشت و مسئولیت قضا را در آن شهر برعهده گرفت. در آن زمان او مشاهده کرد که چگونه عده‌ای از طریق غیر قانونی، یهودیان را از سراسر دنیا با عبور از خاک لبنان، به فلسطین اشغالی می‌برند. او در مقابل این حرکت، صدای اعتراض بلند کرد و دستور داد خیانتکاران را به دست عدالت بسپارند. اما کوشش او با موانع و فشارهای بسیار مواجه شد و سرانجام به‌عنوان اعتراض، از منصب قضاوت برای همیشه استعفا کرد[۴].
فعالیت‌های دیگر
وی در هنگام اقامت در نبطیه لبنان، در کنار فعالیت‌های اجرایی، بعضی تحقیقات تاریخی و ادبی را نیز به انجام رسانده است. او در مجله هفتگی «الرساله»، مقالاتی را به‌ویژه در قالب گفتگوی انتقادی و نقد با عباس محمود عقاد، به رشته تحریر درآورده است.از دیگر مجلاتی که وی در آن قلم زده است، مجله «العربی» می‌باشد که در کویت به چاپ می‌رسید[۵].
وفات
آفتاب عمر این عالم بزرگ، پس از عمری مجاهدت و تلاش در راه اعتلای فرهنگ علمی شیعه، در سال 1422ق، مصادف با 1380ش و 2002م، به غروب نشست[۶].
آثار
شاید بتوان گفت در میان ده‌ها اثری که وی از خود به یادگار گذاشته است، سه اثر «أعيان الشيعة» ،«مستدركات أعيان الشيعة» و «دائرةالمعارف الإسلامية الشيعية»، جایگاه بسیار مهمی دارند[۷].
أعيان الشيعة
این اثر مهم، نخست به کوشش پدر وی آغاز گردید، اما هنگام وفات او در سال 1952م، این مجموعه تا حرف «ش» تکمیل شده بود. حسن امین با تلاش گسترده و با همان روش علمی پدر، سعی کرد این مجموعه علمی و باارزش را کامل و در 36 جلد منتشر کند[۸].
مستدركات أعيان الشيعة
این مجموعه، یازده جلد است و به اعلام و شخصیت‌هایی اختصاص دارد که سید محسن امین به آنها در «أعيان الشيعة» اشاره نکرده است[۹].
دائرةالمعارف الإسلامية الشيعية
این مجموعه، در 25 جلد توسط حسن امین، تدارک دیده شده و تاکنون نیمی از آن در بیروت به طبع رسیده است. او معتقد بود این مجموعه که چهل سال از عمرش را صرف آن کرده، مهم‌ترین تلاش علمی او بشمار می‌رود. وی در شرح عواملی که موجب تهیه چنین دایرةالمعارفی شد، می‌گوید: در آن زمان دایرةالمعارفی از سوی خاورشناسان غربی منتشر و از سوی مصری‌ها به زبان عربی ترجمه شد، آن مجموعه به علت نقص در آگاهی یا سوء نیت، دارای خطاهای علمی بسیار بود و مترجمان، سعی کرده بودند در پاورقی‌ها، خطاهای وارده را تصحیح کنند، اما فقط به تصحیح آرای اهل سنت پرداختند و آرای شیعی با همان خطاهای موجود به عربی منتشر شد. تنها تصحیحی که انجام شده بود به مبحث تقیه شیعه مربوط بود که احمد محمد شاکر انجام داده بود. مطالعه این مجموعه‌ها، باعث شد وی به اندیشه تهیه دایرةالمعارف مستقلی در حوزه افکار شیعی بیفتد[۱۰].
آنچه از آثار علمی وی به یادگار مانده است، بیش از آنکه بیانگر شور و اشتیاق علمی او باشد، حاکی از حقیقت گمشده‌ای است که به دنبال آن بود[۱۱].
دیگر آثار
- الغزو المغولي للبلاد الإسلامية؛
- الرضا(ع) و المأمون و ولاية العهد؛
- الوطن الإسلامي بين السلاجقة و الصليبيين؛
- الإسماعيليون و المغول و نصيرالدين الطوسي؛
- سراب الاستقلال في بلاد الشام؛
- الشهيد الأول محمد بن مكي؛
- لمحات في تاريخ التشيع؛
- في خضم التاريخ؛
- إطلالات علی التاريخ؛
- صلاح الدين الأيوبي بين العباسيين و الفاطميين و الصليبيين؛
- ذكريات قضائيه و وقفات عاطفية؛
- مظاهرات و ثورات؛
- مقالات في التاريخ و الأدب و النقد؛
- صراعات في الشرق علی الشرق؛
- من التاريخ قديما و حديثا؛
- من بلد إلی بلد؛
- الموسوعة الإسلامية؛
- السيرتان النبوية و الإمامية؛
- ثورات في الإسلام؛
- دولة الموحدين الإسلامية؛
- قيم خالدة في التاريخ و الأدب؛
- من نوافح خراسان؛
- المغول بين الوثنية و النصرانية و الإسلام؛
- غارات علی بلاد الشام؛
- جبل عامل السيف و القلم؛
- عصر حمد المحمود و الحياة الشعرية في جبل عامل[۱۲].