مظفر، محمدرضا

محمدرضا مظفر (۱۳۸۳-۱۳۲۲ق)، فقیه، مجتهد، نویسنده، از پیشگامان تقریب مذاهب اسلامی، از شاگردان آقا ضياءالدين عراقى، شيخ محمدحسین اصفهانى، میرزا محمدحسین نائينى

مظفر، محمدرضا

نام	مظفر، محمدرضا
نام‌های دیگر	رضا مظفر، محمد محمدرضا مظفر
نام پدر	محمد بن عبدالله
متولد	1283 ش یا 1904 م
محل تولد	نجف اشرف
رحلت	1342 ش یا 1383 ق یا 1964 م
اساتید	آقا ضياءالدين عراقى شيخ محمدحسین اصفهانى محمدحسین نائينى سيد على قاضى طباطبائى
برخی آثار
کد مؤلف	AUTHORCODE00084AUTHORCODE

ولادت

روز پنجم شعبان سال 1322 هجرى قمرى در نجف اشرف در خاندان علم و كمال به دنيا آمد. پدرش فقيه و مجتهد بزرگ، شيخ محمد بن عبدالله از علماء و مراجع تقليد عصر خود بود.

مادرش نيز دختر علامۀ بزرگ، عبدالحسين طريحى (1235 - 1293 هجرى قمرى) بود. شيخ مظفر به ديدار پدر موفق نگرديد و تقريبا 5 ماه بعد از فوت پدر به دنيا آمد.

تحصيلات

ايشان در خاندانى بزرگ تحت سرپرستى دو برادر محقق و دانشمندش شيخ عبدالنبى و شيخ محمدحسن به تحصيل علوم اسلامى پرداخت و طولى نكشيد كه در محضر استادان بزرگ حوزۀ علميّۀ نجف اشرف مراحل عالى اصول و فقه و فلسفه را به پايان رسانيد.

او در مسير كسب دانش، تنها به علوم دينى بسنده نكرد و به فراگيرى دانش‌هاى نوين چون حساب، هندسه، جبر، هيئت و عروض روى آورد و در 21 سالگى با بهره‌گيرى از سبکىنو و قالبى جديد كتابى در علم عروض به رشتۀ تحرير درآورد.

او همپاى فرهنگ معاصر گام برمى‌داشت و آن زمان كه هنوز سخنى از فرهنگ نو در حوزۀ علميّۀ نجف مطرح نبود و يا به ندرت از آن ياد مى‌شد، با تعاليم و مشخصه‌هاى آن آشنا بود و با آنكه سنين جوانى را مى‌گذراند، سعى در آشنا ساختن حوزويان با فرهنگ نوين داشت.

اساتيد

از ميان اساتيدى كه آیت‌الله مظفر محضر آنان را درك كرده و در درس آنان شركت نموده مى‌توان به اين بزرگان اشاره كرد:

اقدامات اصلاحى

استاد مظفر، با آن روشن‌بينى ويژه‌اى كه داشت مى‌كوشيد در برنامه‌هاى درسى حوزه‌هاى علمى شيعه تحول و اصلاحى به وجود آورد و گنجينه‌هاى معارف منطقى شيعه را به صورت منظم و اصولى و به دور از پيرايه‌ها و امور غير ضرورى عرضه كند.

به دنبال اين فكر حياتى، همراه برادرش استاد محمدحسین مظفر و ساير متفكران آن روز به فكر تأسيس «جمعية منتدى النشر» در كنار حوزۀ علميّۀ هزار سالۀ نجف اشرف افتاد.

در سال 1355 هجرى قمرى، به دنبال تحقق اهداف «جمعية منتدى النشر»، يك مدرسۀ عالى براى علوم دينى ساخت و به عبارتى، يك دانشكدۀ اجتهاد (كلية الفقه) را پى ريزى و تأسيس كرد و پس از حدود يك سال، وزارت فرهنگ عراق آن را به رسميت شناخت.

مواد درسى كلية الفقه (دانشكدۀ فقه) عبارت بود از: فقه شيعۀ دوازده امامى، فقه تطبيقى، اصول فقه، تفسير و مبانى آن، حديث و درايه، علوم تربيتى و روان شناسى، ادبيات و تاريخ آن، جامعه شناسى، تاريخ اسلام، فلسفۀ اسلامى، فلسفۀ جديد، منطق، تاريخ جديد، اصول تدريس نحو، صرف و آموزش يك زبان بيگانه.

خود ايشان نيز، علاوه بر سرپرستى اين دانشكده به تدريس فلسفه اشتغال داشت.

تأسيس مدارس منتدى النشر گام بعدى استاد مظفر بود كه با استقبال بزرگان حوزۀ نجف و خاندانهاى مشهور اين شهر مواجه شد و اين اقبال عمومى در توسعۀ اين تفكر كارگشا بود. در مدارس منتدى النشر، در طول چند دهه مقاطع تحصيلى زير داير بود:

دورۀ ابتدايى
دورۀ متوسطه (ثانويه)
دورۀ پيش دانشگاهى (إعداديه)

اين مدارس به نجف اشرف محدود نشد، بلكه بر اساس درخواست بزرگان دينى شهرهاى بصره، كاظمين و حلّه در آنجا نيز داير شد.

تأسيس كتابخانه‌اى جنب صحن مطهر اميرالمؤمنين‌ عليه‌السلام و تدوين كتب درسى به شيوۀ جديد همچون المنطق، أصول الفقه و عقائد الإمامية يك نوسازى در نگارش کتاب‌هاى درسى به شمار مى‌آيد. اين سه كتاب جزو كتب درسى حوزه‌هاى علميّه خصوصاً حوزۀ علميّۀ قم مى‌باشند.

آیت‌الله مظفر، خطابه و تبليغ متداول در نجف را در شأن آن حوزۀ كهن نمى‌دانست و خطابۀ حسينى را يكى از مهمترين وسائل تبليغ مى‌شناخت. وضع موجود حوزه‌ها را رسا نمى‌دانست و افتتاح مؤسّسه و مدرسه‌اى براى تربيت خطیب را يگانه راه نجات از آن نارسائى تلقى مى‌كرد، تا در آن دانش‌هايى كه فرد مبلغ براى تبليغ به آن نياز دارد تدريس شود.

گشودن دانشكدۀ وعظ و ارشاد از آرزوهاى ايشان بود. در سال 1363 هجرى قمرى، مجموعه‌اى به رياست خطیب برجستۀ عراق، شيخ محمد على قسّام تشكيل شد و كار آزمايشى خود را با بر پايى يك كلاس آغاز كرد. در آن كلاس، درس‌هايى چون فقه، علوم عربى، اصول دين و اصول حديث (علم درايه) تدريس مى‌شد، اما مدت كوتاهى از عمر آن نگذشته بود كه بر اثر حملات پياپى و اتهام‌هاى ناروايى كه بر آن زده شد تعطيل گشت. در حالى كه اين مدرسه با اهداف عالى و انگيزه‌اى مخلصانه تأسيس شده بود و هدفى جز زدودن پيرايه‌ها نداشت.

آوازۀ فعاليت‌ها و موفقيت‌هاى حركت اصلاحى آیت‌الله مظفر در محافل علمى آن زمان پيچيد و دلسوزان درد آشنا لب به تحسين او گشودند. آیت‌الله حاج آقا حسين بروجردى، از آیت‌الله مظفر دعوت به عمل آورد تا پيرامون تنظيم مسائل حوزۀ علميّۀ قم و برنامه‌هاى درسى آن تلاش كند. شيخ محمدرضا نيز با اقامت در اين حوزۀ گرانسنگ و نشستهاى متعددى با آیت‌الله بروجردى، تدوين خطوط اساسى، اصلاح دروس حوزه، تنظيم امتحانات و قانونمند كردن مدارس علوم دينى را آغاز كرد.

اما با كمال تأسف، به دليل وجود مشكلات و موانع، به خصوص حركت‌هاى مرتجعانه و ضد اصلاح، اين كار به پايان نرسيد و عملى نشد. بيمار شدن پس از مدتى وفات آن مرجع وارسته نيز مزيد بر علت گرديد و استاد مظفر به نجف بازگشت.

به اعتراف بسيارى از شخصيت‌هاى علمى و دينى، اگر آیت‌الله مظفر سرمايۀ عمر خود را در پى اصلاح حوزه نمى‌گذاشت، بى‌شك يكى از مراجع تقليد بود.

اجازۀ اجتهاد

مجتهدان بزرگى در عصر ايشان بودند كه اجتهاد او را گواهى داده و به او اجازۀ اجتهاد داده‌اند. از جمله بزرگانى همچون:

وفات

آیت‌الله شيخ محمدرضا مظفر پس از حدود 61 سال زندگى، به سال 1384 هجرى قمرى از دنيا رفت. مرقد شريفش در قسمت ورودى دارالسلام نجف اشرف در حجرۀ خانوادگى ايشان قرار دارد.

آثار

آیت‌الله مظفر يكى از نويسندگان نامدار معاصر است كه زيبايى تعبير، رسايى متن، حسن انسجام همراه با استحكام مطالب و دقت نظر در نوشته‌هايش هويداست.

تأليفات ايشان عبارتند از:

أحكام اليقظة (بيان آراء و انديشه‌هاى ملا صدرا)
أصول الفقه
تاريخ الإسلام
تتمة أحكام اليقظة
حاشية المكاسب (كتاب بيع و خيارات)
حرية الإنسان و ارتباطها بقضاء الله
ديوان شعر (مشتمل بر 5 هزار بيت)
رسالة عملية في ضوء المنهج الحديث
الزعيم الموهوب السيد ابوالحسن الأصفهاني
السقيفة
على هامش السقيفة
شرح حال صدرالدين شيرازى (ملا صدرا)
شرح حال شيخ محمدحسن نجفى (صاحب جواهر)
شرح حال مولا محمد مهدى نراقى
الشيخ الطوسي مؤسّس جامع النجف
عقائد الإمامية
فلسفۀ ابن سينا
الفلسفة الإسلامية
فلسفة الإمام علي‌عليه‌السلام
فلسفة الكندي
المثل الأفلاطونية عند ابن سينا
مجموعه‌اى از رسائل در علم كلام
المنطق
النجف بعد نصف قرن
مذاكرات شيخ (دست نوشته‌هايى پيرامون اصلاح حوزه و تأسيس منتدى النشر)

ضمنا ايشان با انتشار مجلاتى مانند «البذرة» و مجلة النجف و نوشتن مقالات متعددى - با نام صريح يا مستعار - در مجله‌هايى چون العرفان در صيدا، الدليل، الهاتف و النجف در نجف، الكحلاء در عماره، المرشد العربي در لاذقيه، الفكر در بغداد و الرسالة در مصر قواعد و احكام عاليۀ اسلام را در معرض مطالعۀ جهانيان قرار مى‌داد.