شهیدی تبریزی، میرفتاح
ميرزا فتّاح مجتهد شهيدى تبريزى (1302-1372ق)، عالم، مبارز، مرجع تقلید، نویسنده
| نام | شهیدی تبریزی، میر فتاح |
|---|---|
| نام‌های دیگر | داش آتانی، میر فتاح |
| نام پدر | ميرزا محمّد على شيخ‌الاسلام داش‌آتانى |
| متولد | 1302ق/ 1263ش |
| محل تولد | روستاى داش‌آتان، از توابع تبريز |
| رحلت | 1372ق |
| اساتید | آخوند خراسانى |
| برخی آثار | هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00085AUTHORCODE |
ولادت
فرزند عالم مبارز، ميرزا محمّد على شيخ‌الاسلام داش‌آتانى، در سال 1302ق در روستاى داش‌آتان، از توابع تبريز ديده به جهان گشود.
پدر ايشان، يكى از بزرگان و مفاخر علمى و دينى تبريز و عالمى نيك‌نفس، فاضل، اديب و وارسته بود. وى در اوايل غائله مشروطه و در سال 1326ق، به همراه ميرزا محمّد آقا (برادر امام‌جمعه) توسط سردسته فدائيان محلّه «خيابان»، به نام ميرزا آقا بالاخان، كه از مخالفان سرسخت روحانیت بود، در سكوى مسجد رفيع در محله «خيابان»، به شهادت رسيد. ميرزا فتّاح پس از اطلاع از شهادت مظلومانه پدر، در نجف اشرف، براى جاويدان ماندن حادثه شهادت پدر دانشمندش، عنوان «شهيدى» را براى نام خانوادگى برگزيد و از آن پس به «شهيدى» معروف گرديد.
تحصیلات
ميرزا فتاح بعد از تحصيل دروس مقدماتى در زادگاه خويش، به تبريز مهاجرت نمود و بعد از فراگيرى سطوح متوسطه نزد اساتيد ممتاز حوزه علميه تبريز، همچون آيت‌الله ميرزا ابوالحسن آقا انگجى، براى تكميل مراتب علمى و تحصيل سطوح عالى، در سال 1323ق به نجف اشرف هجرت كرد.
وى درس اصول را نزد آخوند خراسانى و فقه را از شريعت اصفهانى و سيّد محمّد كاظم يزدى، (صاحب العروة الوثقی) آموخت. بعد از رحلت آن بزرگان، مدتى نسبتا طولانى در درس خارج اصول و فقه آيت‌الله سيّد ابوالحسن اصفهانى حضور يافت و در رديف همراهان و ياران نزدیک آن فقيه اهل‌بيت(ع) قرار گرفت. او در اين مدت، به‌عنوان يكى از استادان برجسته و بى‌بديل حوزه علميه نجف مطرح گرديد. يكى از محقّقين در مورد عظمت حوزه درسى ايشان در نجف اشرف مى‌نويسد: «آيت‌الله شهيدى در نجف اشرف، مجلس درس مهمّى داشت كه فضلاى بسيارى در آن حضور مى‌يافتند. اين فقيه فرزانه درس خود را به زبان عربى و روان و رسا بيان مى‌كرد. بسيارى از شركت‌كنندگان عرب‌زبان از بحث‌هاى ارزشمند وى كمال بهره را مى‌بردند».
وى بعد از 23 سال تحصيل مداوم در نجف اشرف، براى معالجه و صله ارحام، به‌ويژه ديدار مادر و زيارت حضرت امام رضا(ع)، به ايران بازگشت و در تبريز، به تدريس خارج اصول و فقه پرداخت.
ايشان بعد از 4 سال، يعنى در سال 1350ق به درخواست آيت‌الله اصفهانى، دوباره به نجف اشرف برگشت و سيّد ابوالحسن اصفهانى را كه در آن هنگام محور مرجعيت شيعه محسوب مى‌شد، از نظر علمى و عملى همراهى نمود. در سال 1361ق به پيشنهاد آقا سيّد ابوالحسن اصفهانى شهر نجف را ترك كرده و براى هميشه به تبريز رفت و تا آخر عمر، در آن منطقه به احياى حوزه علميه تبريز و پرورش عالمان دين پرداخت. وى رهبرى دينى آن سامان را به عهده گرفت و تا حد توان به خدمات دينى- اجتماعى همت گماشت.
اساتید
استادان ايشان، عبارتند از:
- حاج ميرزا حسن مجتهد تبريزى
- سيّد احمد خسروشاهى
- آيت‌الله سيّد ابوالحسن آقا انگجى
- شريعت اصفهانى
- آخوند ملا محمّد كاظم خراسانى
- آيت‌الله سيّد محمّد كاظم طباطبايى يزدى
- آقا سيّد ابوالحسن اصفهانى
ايشان علاوه بر اساتيد بزرگ خويش، از ساير مراجع حوزه نجف؛ از جمله؛ ميرزا محمّد حسين نائينى اجازه اجتهاد دريافت كرد.
شاگردان
شاگردان ايشان عبارتند از:
- آيت‌الله ميرزا محسن كوچه‌باغى
- علّامه محمّد تقى جعفرى
- ملاعلى واعظ خيابانى
- ميرزا ولى اللّه اشراقى سرابى
- حاج ميرزا احمد معروف به حاج ميرزا آقا باغميشه‌اى
- سيّد محمّد صادق بحر العلوم
- سيّد مهدى علوى بخشايشى
- حاج ميرزا عمران على‌زاده
- ميرزا على اكبر قارى
- ميرزا محمود انصارى
- ميرزا بيوك آقا انصارى
- حاج ميرزا على داماد
وفات
ايشان در روز 19 صفر به بستر بيمارى افتاد و بعد از 25 روز، در 15 ربيع‌الاول 1372ق به ملاقات پروردگارش شتافت. پيكر اين عالم جليل القدر بعد از تشييع در قبرستان طوبائيه تبريز (نزدیک چهارراه آبرسان) به خاک سپرده شد.
آثار
اين فقيه فرزانه اندوخته‌هاى علمى خويش از محضر اساتيد بزرگ حوزه‌هاى تبريز و نجف را، در قالب آثار مفيدى به دوستداران علم و دانش عرضه كرده است. برخى از اين آثار چاپ شده و برخى ديگر به صورت خطى باقى مانده كه فهرست آنان به شرح زير است:
- تعليقه بر وسيلة النجاة.
- رساله تهذيب الاحكام فى قاعدة الالزام.
- هداية الطالب الى اسرار المكاسب؛ اين كتاب مشهورترين اثر اين فقيه وارسته و مورد استفاده علما و فضلاى حوزه‌ها و محافل علمى است.
- شرح بر رسالة العداله.
- تعليقه بر رساله «التقية».
- هداية العقول؛ كه شرح كتاب كفاية الاصول است.
- زاد التقوى، حاشيه استدلالى بر العروة الوثقی.
- كشكول
- القضاء عن الميت؛ كه تعليقه‌اى است بر رساله شيخ انصارى.
- شرح بر زيارت عاشورا.
- رساله جامع الدلالات فى القضاء و الشهادات.
- رساله در احياء الاموات.
- تعليقه بر برخى ابواب و مسائل.
- تحقيقى در مسئله قرعه.
- اجوبة المسائل الواردة.
- تحقيق در مسئلة استهلاكية.
- حاشيه بر رسائل شيخ انصارى.
- تحقيق الدلائل، كه سه موضوع را در آن بررسى كرده است.
منابع مقاله
گلشن ابرار، ج4، 405-416