مکارم شیرازی، ناصر

نام	مکارم شیرازی، ناصر
نام های دیگر	آیت الله مکارم شیرازی مکارم، ناصر
نام پدر
متولد	1305 هـ.ش
محل تولد
رحلت
اساتید
برخی آثار
کد مولف	38

ولادت

ايشان در سال 1345ق، در شهر شيراز در خانواده‌اى مذهبى كه به فضائل نفسانى و مكارم اخلاقى معروف بودند، ديده به جهان گشود.

تحصيلات اوليه

معظم‌له تحصيلات ابتدايى و دبيرستانى خود را در شيراز به پايان رسانيد. هوش و حافظه قوى و استعداد سرشار، وى را در محيط مدرسه در رديف شاگردان بسيار ممتاز قرار داده بود و چه‌بسا در يك سال، دو كلاس را طى مى‌نمود. شرايط آن روز ايجاب مى‌كرد كه اين نوجوان با چنين نبوغ و استعداد فوق‌العاده، راه دانشگاه را پيش گيرد و اندوخته‌هاى علمى خود را در طريق كسب درجات ظاهرى به كار اندازد، ولى دست تقدير و عنايات پروردگار جهان و تمايلات باطنى ايشان به شناسايى عميق معارف و حقايق اسلام، توجه اين نابغه نورس را به‌سوى علوم اسلامى معطوف ساخت؛ به‌خصوص كه پس از شهريور سال 1320 شرايط دگرگون گرديد و مدارس و معارف اسلامى از نو رونق گرفت.

حيات علمى

ايشان در حدود 14 سالگى رسما دروس دينى را در مدرسه «آقا باباخان» شيراز آغاز كردند و در مدت اندكى نيازهاى خود را از علوم صرف، نحو، منطق، بيان و بديع تأمين نمودند، سپس توجه خويش را به رشته فقه و اصول معطوف ساختند و به خاطر نبوغ فوق‌العاده‌اى كه داشتند مجموع دروس مقدماتى و سطح متوسط و عالى را در مدتى نزديك به چهار سال، به پايان رساندند. در همين سال‌ها گروهى از طلاب حوزه علميه شيراز را نيز با تدريس خود بهره‌مند مى‌ساختند.

ايشان در سن 18 سالگى وارد حوزه علميه قم شدند و در همان دوران با قلمى روان، حاشيه‌اى بر «كفاية الأصول»، نوشتند. وى قريب پنج سال از جلسات علمى و درس اساتيد بزرگ آن زمان مانند حضرت آ يت‌الله‌العظمى بروجردى و آيات بزرگ ديگر رضوان‌الله‌عليهم - بهره گرفتند. معظم‌له براى آشنايى با نظرات و افكار اساتيد بزرگ حوزه‌هاى عظيم شيعه، در سال 1369ق، وارد حوزه علميه نجف اشرف گرديد و در آنجا در دروس اساتيد عالى‌مقام و بزرگى همچون آيات عظام آقاى حكيم، آقاى خوئى، آقاى عبدالهادى شيرازى و اساتيد برجسته ديگر- قدس الله اسرارهم- شركت جستند.

معظم‌له در سن 24 سالگى به اخذ اجازه اجتهاد مطلق از محضر دو نفر از آيات بزرگ نجف نائل شدند و حضرت آيت‌الله‌العظمى حكيم تقريظ كوتاه و پرمحتوايى بر تقريرات ايشان از درس فقه، ابواب طهارت، نوشتند كه بسيار ممتاز است.

ايشان به دليل پاره‌اى از نارسايى‌ها در نجف، در ماه شعبان 1370ق، به ايران بازگشتند و در شهر مقدس قم مأوى گزيدند و به تدريس سطوح عالى و سپس خارج اصول و فقه پرداختند و قريب 28 سال است كه حوزه گرم درس خارج ايشان مورد استقبال طلاب است و بسيارى از كتب مهم فقهى را پس از تدريس به رشته تحرير درآورده‌اند. در حال حاضر حوزه درس خارج ايشان يكى از پرجمعيت‌ترين دروس حوزه علميه شيعه است و قريب به دو هزار نفر از طلاب و فضلاى عالى‌قدر از محضر ايشان استفاده مى‌كنند.

ايشان از آغاز دوران جوانى به تأليف كتاب در رشته‌هاى مختلف عقايد و معارف اسلامى و مسئله ولايت و سپس تفسير و فقه و اصول پرداختند و يكى از مؤلفان بزرگ جهان اسلام محسوب مى‌شوند.

خدمات فرهنگى

الف) راه‌اندازى نشريه علمى مركز بزرگ شيعه

از مدت‌ها پيش احساس مى‌شد كه حوزه علميه قم نيازمند يك نشريه عمومى است تا بتواند با نشريات گمراه‌كننده‌اى كه بدبختانه تعداد آنها نيز كم نبود، مبارزه نمايد. به‌علاوه مسلمانان همواره از اين دانشگاه بزرگ اسلامى چنين انتظارى را داشتند و طبقات مختلف، از مراجع بزرگ حوزه و ديگران چنين تقاضايى مى‌كردند.

به‌طور مسلم، انتشار مجله‌اى كه بتواند به اشكالات مذهبى جوانان پاسخ بگويد و با نشريات گمراه‌كننده مبارزه نمايد، مشكلاتى داشت كه بايد پشت سر گذاشته مى‌شد و از آنجا كه بعضى از افكار در آن روز آماده پذيرش چنين نشريه‌اى نبود، انديشمندانى مصمم و مبتكر را مى‌طلبيد تا با عزم راسخ خود اين بار گران را بر دوش گيرند؛ ازاين‌رو معظم‌له به اتفاق جمعى از دانشمندان، نشريه ماهانه «مكتب اسلام» را با مساعدت زعماى حوزه علميه قم و با كمك مالى عده‌اى از نيكوكاران پايه‌گذارى كردند. اين نشريه در جهان تشيع، بى‌سابقه بود و شايد از نظر وسعت انتشار، در ميان مجلات علمى و دينى در تمام جهان اسلام، جزو درجه‌اول‌ها بود. اين مجله، راه نوينى به روى فضلا و انديشمندان جوان حوزه گشود و در قلوب جوانان و دانشجويان و اساتيد و فضلا، مقام و منزلتى بس ارجمند پيدا كرد و نور اسلام و تشيع را از مركز آن به اطراف جهان فرستاد. اين مجله از سال تاسيس تا به اكنون خدمات ارزنده‌اى به جهان اسلام و تشيع نموده است.

ب) همكارى در تشكيل جلسات بررسى اصول مادى‌گرايى

در سال‌هاى 1330 تا 1332 تبليغات مادى‌ها در محيط كشور بالا گرفت. مقامات روحانى و شخصيت‌هاى علمى حوزه احساس كردند كه هجوم مكاتب باطله و نشريات روزافزون افراد گمراه و ايادى بيگانه كه در اختيار جوانان گذارده مى‌شود، جوانان را تهديد مى‌كند. در اين برهه از زمان، رجال مذهب و استادان فلسفه و عقايد، احساس مسئوليت كرده و جلسه‌هايى براى آشنا ساختن جوانان با طرز مبارزه منطقى با اين مكاتب، تشكيل دادند و معظم‌له يكى از پيشگامان در تأسيس چنين جلساتى بودند.

ايشان با همكارى جمعى از دانشمندان، جلسه بحث علمى و فلسفى تشكيل دادند كه در آن جلسه كليه اصول فلسفى مكتب‌هاى مادى مطرح مى‌گرديد. اين جلسه سبب شد تا ايشان در اين مباحث به حد كافى غور كنند و رساله‌ها و نوشته‌هاى آنها را مورد بررسى قرار دهند. ازاين‌رو، توانستند يك شاهكار علمى - فلسفى ممتاز و كم‌نظير به نام «فيلسوف‌نماها» را از خود به يادگار بگذارند. اين كتاب با استقبال عظيم جوانان و طبقه روشنفكران روبه‌رو گرديد و دسته‌اى از گمراهان در پرتو آن از چنگال مكتب ماديگرى و ماترياليسم رهايى يافتند. اين كتاب بيش از 30 مرتبه به چاپ رسيده و به تصديق اهل فن كمتر كتابى اين چنين جامع در تحليل اصول فلسفى ماركسيست‌ها نگارش يافته است. با اينكه ده‌ها سال از انتشار اين كتاب مى‌گذرد هنوز طراوت و ابتكار خود را در محيطهاى علمى حفظ نموده است و اخيرا كه كمونيست‌ها، كشور همسايه و مسلمان افغانستان را مورد هجوم وحشيانه خود قرار داده و آن را مدتى به اشغال خود درآورده بودند، اخبار فراوانى حاكى از نقش مهم اين كتاب در خنثى نمودن تبليغات خام آنها و توجيه صحيح مردم، به گوش رسيد.

اين فصل در حقيقت نخستين نقطه تحول فكرى در حوزه علميّه قم بود و از اين هنگام به بعد ايشان قسمتى از اوقات خود را صرف خواندن كتاب‌هاى فلسفى و كلامى و مطالعه در آرا و عقايد فرقه‌هاى مختلف اسلامى و غير اسلامى نمودند و كتاب‌هايى را در اين زمينه منتشر كردند.

ج) تأسيس جلسات درس عقايد و مذاهب

معظم‌له احساس كردند كتاب‌هايى كه در گذشته در زمينه عقايد اسلامى نوشته شده است، نمى‌تواند پاسخگوى همه نيازمندى‌هاى زمان حاضر باشد؛ زيرا در قرونى نوشته شده‌است كه اشكالات امروز مادى‌ها مطرح نبود و بازار ايادى استعمار اين چنين گرم نبود؛ به‌علاوه در آن كتاب‌ها مسائلى مانند نزاع اشعرى و معتزلى و امثال آن مطرح است كه امروز از گردونه مباحث عقايد بيرون رفته و رنگ بحث‌هاى موسمى به خود گرفته است.

روى اين ملاحظات، ايشان بار ديگر به كمك ذوق و استعداد خاص خويش، مسائل عقيدتى اسلام و اصول پنج‌گانه را به طرز بى‌سابقه‌اى مطرح ساختند و با تشكيل درس عقايد، صدها نفر را با اين مسائل آشنا كردند و كتاب‌هايى را كه حاوى فشرده آن جلسات علمى است، تأليف نمودند.

د) مجمع علمى نجات نسل جوان

ايشان به موازات جلسات درس عقايد، جلسه ديگرى تشكيل دادند كه در هشت رشته از مذاهب موجود جهان، افرادى پرورش يابند تا بتوانند از طريق بحث و مناظره يا نوشتن كتاب، با مبلغان مذاهب مختلف روبه‌رو شوند و به ايرادها و دلايل آنها پاسخ گويند.

اين جلسه در مدت كوتاهى توانست فضلايى پرورش دهد كه هركدام در رشته خاص خود تخصص لازم را كسب نمودند و هم‌اكنون جمعى از نويسندگان زبده جوان حوزه علميه، محصول آن جلسه مى‌باشند.

همچنين براى رهايى جوانان از چنگال عوامل فساد، با همكارى جمعى، دست به تشكيل «مجمع علمى نجات نسل جوان» زدند. يكى از نتايج اين مجمع، گذاردن نشريات جالب در اختيار جوانان بود كه به‌سرعت جاى خود را در ميان جوانان كشور باز كرد.

ه) مبارزه با التقاطى‌ها

معظم‌له در يكى از سفرهاى خود به شهر شيراز با بازار گرم صوفيگرى روبه‌رو شدند. گروهى از محضر ايشان درخواست نمودند كه با قلم شيواى خود كتابى پيرامون اصول صوفيگرى بنويسد. معظم‌له نيز با استفاده از مدارك موجود، عقايد دسته مزبور را با كمال ادب و احترام - كه همواره شيوه ايشان در نگارش مى‌باشد - مورد بررسى و انتقاد قرار داده و كتابى نوشتند كه به نام «جلوه حق» در سال 1330 انتشار يافت. طرز نگارش اين كتاب توجه مخصوص حضرت آيت‌الله‌العظمى بروجردى(ره) را جلب نمود و مؤلف را به حضور خود پذيرفت، پس از تقدير از خدمات ازرنده ايشان، بياناتى ايراد فرمودند، از جمله اينكه: «من اين كتاب را به هنگام فراغت، مطالعه كردم و كوچك‌ترين نقطه ضعفى در آن به نظرم نيامد. شكر الله مساعيك».

و) تأسيس مؤسسات و مراكز علمى

در اين زمينه ايشان مصممند به تعداد معصومين(ع)، مدرسه و مركز علمى تأسيس نمايند و بحمدالله تاكنون موفق به تأسيس چهار مدرسه علميه مهم، در قم و دو مؤسسه دينى - رفاهى براى طلاب حوزه‌هاى علميه، در مشهد گرديده‌اند.

تأليفات

از معظم‌له تاكنون حدود صد و سى جلد كتاب به چاپ رسيده كه بعضى از آنها بيش از 30 بار تجديد چاپ شده و بعضى به بيش از ده زبان زنده دنيا ترجمه شده و در كشورهاى مختلف انتشار يافته است.