قاینی، ابن بامشاذ
| قاینی، ابن بامشاذ | |
|---|---|
 | |
ابن بامشاد قاینی، ستاره‌شناس و ریاضی‌دان ایرانی قرن چهارم و پنجم هجری قمری است که آثاری در این علوم داشته و ابوریحان بیرونی به اندیشه‌های او توجه کرده است. «بامشاد» که در عربی «بامشاذ» نوشته و خوانده می‌شود، نام پدربزرگ اوست.
نام و نسب و دوره
- ابوالحسن علی بن عبدالله بن محمد بن بامشاد قاینی، منجم و ریاضی‌دان سده 4 و احتمالا سده 5 هجری قمری است. از زندگی او اطلاع بسیار اندکی در دست است. نیای او بامشاد نام داشت و بدین جهت برخی منابع او را ابوالحسن بن بامشاد یا ابن بامشاذ نامیده و زادگاه او را قائن دانسته‌اند. سال‌های نخست زندگی و نیز تحصیلات مقدماتی او در آنجا بوده است، اما از استادان او اطلاعی در دسترس نیست.
جایگاه علمی
- از توجه ابوریحان بیرونی به گفته‌های وی روشن می‌شود که قاینی در میان دانشمندان عصر خود منزلتی داشته است. ابوریحان بیرونی دو برهان مربوط به قضایای دوم و سوم کتاب استخراج الأوتار را به قاینی نسبت داده است.
آثار
- رساله‌های ذیل از ابن بامشاد قاینی، باقی مانده است:
- مقالة في استخراج ساعات مابين طلوع الفجر و طلوع الشمس كل يوم من أيام السنة بمدينة قاين: این مقاله در ضمن رسائل متفرقة في الهيئة، در 1366ق، در حیدرآباد دکن چاپ شده است. ابوریحان در بحث‌های ریاضی خود از این مقاله بهره برده است. در این مقاله روش محاسبه زمان بین طلوع فجر و طلوع آفتاب و نیز زمان بین غروب آفتاب و غروب شفق در شهر قائن بیان شده است. ابوالحسن در آغاز مقاله، عرض جغرافیایی قائن را بر اساس محاسبات ریاضی و نجومی آن زمان ذکر کرده است که تقریبا با محاسبات جدید سازگار است. این مقاله در 1961م، توسط ماری داویدیان و کندی به انگلیسی ترجمه شده است.
- رسالة في استخراج ساعات مابين طلوع الفجر و طلوع الشمس أو غروبها و غروب الشفق إذا العلم بأحدهما يستلزم العلم بالآخر.
- المقالة في استخراج تاريخ اليهود: این مقاله نیز در 1366ق، در کتاب رسائل متفرقة في الهيئة در حیدرآباد دکن چاپ شده است. موضوع این مقاله محاسبه روزهای تاریخ یهودی و مقایسه آن با تاریخ اسکندری است[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: مهدوی، محمدجواد، ج5، ص356
منابع مقاله
مهدوی، محمدجواد، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی» (مدخل «ابوالحسن قاینی»)، زیر نظر سید کاظم موسوی بجنوردی، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، تهران، 1378ش.