أسباب النزول و الناسخ و المنسوخ

‏أسباب النزول
پدیدآوران	واحدی، علی بن احمد (نويسنده) ابن سلامه، هبه‎ الله بن سلامه (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	الناسخ و المنسوخ
ناشر	عالم الکتب
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	13سده
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	قرآن - شان نزول - قرآن - ناسخ و منسوخ
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏و‎‏2‎‏الف‎‏5‎‏ ‎‏1300‎‏ب 70/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اسباب النزول، نوشته ابوالحسن علی بن احمد واحدی نیشابوری(متوفای 398-468ق) از مهم‌ترین منابع اهل سنت در اسباب نزول است‏

واحدی با نگرانی از وضعیت علمی زمانه‌اش و کسانی که بی‌محابا و از سر نادانی در مباحث قرآنی ورود می‌کنند و از پیش خود در باره شأن نزول آیه‌های قرآنی نظر می‌دهند، دست به تألیف اسباب النزول زده است.‏

واحدی نیشابوری، اسباب النزول را به ‌شیوۀ روایی از آیه‌ «بسم الله الرّحمن الرّحیم» در سوره حمد تا سوره‌های پایانی قرآن پی گرفته و ذیل هر آیه سبب و شأن نزول آن‌ را از راویان مختلف نقل نموده است؛ همچنین آیاتی را که در شأن حضرت امام علی (ع) نازل شده، آورده است.‏

البته اسباب النزول واحدی شامل تمام آیات قرآن نیست و تنها شأن نزول آیاتی را که توانسته جمع‌آوری کند و یا برای او روایتی نقل شده بوده است را آورده است. از مجموع سوره‌های قرآن، راجع به ۸۲ سوره، ۸۸۳ مورد سبب نزول نقل کرده است و دربردارنده اکثر روایات از پیامبر (ص) و دیدگاه‌های صحابه و تابعین است. ‏ مؤلف روایت‌ها را با درج سندهایشان در اثرش آورده است. این نسخه بدون تحقیق و پاورقی چاپ شده است.‏

این کتاب قبلا با عنوان أسباب نزول القرآن با تحقیق زغلول، کمال بسیونی و نشر دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علي بيضون به تفصیل کتابشناسی شده است.

الناسخ و المنسوخ

این اثر، نوشته ابوالقاسم هبة‌الله بن سلامه ابو [بن] نصر بن علي البغدادي المقري(متوفای 410ق) از مفسران و اکابر قراء شیعه است. او از کودکی نابینا بوده است. گفته شده که او 95 تفسیر را از حفظ املا می‌کرده است.‏ازاین‌رو اثر حاضر نیز به سبب تکرار املاهای وی بر کاتبان، دچار اختلاف عبارت‌ها در نسخه‌های موجود شده است.

هبةالله گفته‌ها و آرای پیشینیان را در این اثر گردآورده و کژی‌های دیگران را تصحیح کرده است. او بر این باور است که برخی از مفسران امر و نهی و یا اباحه و حظر الهی را درهم کرده‌اند و خود را به هلاکت افکنده‌اند.‏

هبةالله بحث خود را در باره موضوع نسخ آغاز کرده، سپس با درج سوره‌هاى بدون ناسخ و منسوخ، داراى منسوخ و داراى ناسخ و منسوخ، اختلاف مفسران را نسبت به وقوع نسخ در آيه‌های قرآن بررسی می‌کند. او بحثی نیز در بيانات الهى در ردّ نظر كافران و منافقان به دليل مخالفتشان با نسخ انجام داده،‏سپس نمونه‌هاىِ گوناگونی از آیه‌های منسوخ‌ را در قرآن و شريعت می‌آورد.این نسخه بدون تحقیق و پاورقی چاپ شده است. ‏

منابع مقاله

1. متن کتاب، بخش اول
2. متن کتاب، بخش دوم
3. ابن سلامه، هبةالله، «الناسخ و المنسوخ»، تحقیق: زهیر شاویش و محمد کنعان، المکتب الإسلامی، بیروت، چاپ اول، 1404ه.
4. علوی مهر، حسین، آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران، مرکز جهانی علوم اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۸۴ ش.
5. شهیدی صالحی، عبدالحسین، تفسیر و تفاسیر شیعه، حدیث امروز، قزوین، چاپ اول، ۱۳۸۱ ش.
6. کتابشناسی اسباب النزول واحدی، https://fa.wikinoor.ir/wiki/