الجواهر و صفاتها

الجواهر و صفاتها
پدیدآوران	ابن ماسویه، یوحنا بن ماسویه (نویسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس)
عنوان‌های دیگر	کتاب الجواهر کتاب الجواهر و صفاتها
ناشر	دانشگاه علوم پزشکی ایران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1388 ش
چاپ	1
موضوع	سنگ‏های قیمتی گوهرها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏TS‎‏ ‎‏752‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏9‎‏ج‎‏9‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الجواهر و صفاتها تأليف يحيى بن ماسويه از اولين نگاشته‌ها در زمينه سنگ‌شناسى و جواهرشناسى به زبان عربى است. سال تأليف اين اثر به درستى معلوم نيست.

اهميت اين اثر علاوه بر قدمت آن، اطلاعاتى است كه مؤلف از وصف سنگ‌هاى قيمتى، نحوه استخراج و محل‌هاى آن و نحوه تجارت و قيمت‌ها و اوزان مختلف آن در مشرق قديم به‌دست داده است.

اين اثر در نگارش آثار بعدى مورد استناد قرار گرفته است؛ فيلسوف مشهور يعقوب بن اسحاق كندى در كتاب «الجواهر و الاشباه» اعتماد بسيارى بر تأليف ابن ماسويه دارد، به‌گونه‌اى كه گاه عين عبارت ابن ماسويه را در اثر خويش نقل كرده است. البته كتاب كندى به دست ما نرسيده است، بلكه آنچه از كندى مى‌دانيم نقل‌قول‌هايى است كه ابوريحان بيرونى در كتاب «الجماهر في المعرفة الجواهر» از او آورده است.

ساختار

مؤلف در مقدمه كتاب بيست و هفت سنگ قيمتى را نام مى‌برد و در ادامه هر سنگ را جداگانه معرفى مى‌كند. البته در اين ميان مؤلف تنها بيست و دو سنگ را معرفى مى‌كند و از معرفى پنج سنگ ديگر غفلت مى‌ورزد.

شيوه بحث مؤلف ابتداء بيان هر سنگ و صفات ظاهرى آن است. در ادامه مؤلف به بيان انواع و ارزش هر نوع مى‌پردازد.

گزارش محتوا

با توجه به اين‌كه اين نگاشته از اولين نگاشته‌ها در زمينه جواهر شناسى است، نقل قولى از ديگران و يا استناد به آثار ديگران در اين اثر ديده نمى‌شود. با اين حال چيزى از ارزش كتاب كم نمى‌شود، چرا كه علاوه بر قدمت آن، مؤلف در اين اثر نكاتى را متذكر مى‌شود كه از دريافت‌ها و مشاهدات منحصر به فرد اوست و در بسيارى از ديگر كتب مشاهده نمى‌شود.

مؤلف در اين اثر همانند ديگر نگاشته‌هايش بسيار گزيده و موجز سخن مى‌گويد و چه بسا اين گزيده‌گويى فهم عبارات او را براى خواننده مشكل مى‌سازد.

ديگر اين كه مؤلف در اين اثر تنها به بيان مطالب كاربردى بسنده مى‌كند و برخلاف ابوريحان بيرونى در كتاب «الجماهر في معرفة الجواهر» كه گه‌گاه به اشعار شعراء و كلمات ادباء استشهاد مى‌كند، از پرداختن به اين امور پرهيز مى‌نمايد.

وضعيت كتاب

اين اثر تا كنون به زبان ديگرى ترجمه نشده است. نسخه‌اى از اين اثر در سال 1976م و در 108 صفحه به همت و تحقيق دكتر عبدالسلام رئوف و حواشى عالمانه او توسط مركز تحقيق تراث وزارت فرهنگ مصر به چاپ رسيده است.

محقق كتاب بر اساس نسخه‌اى خطى كه در دار الكتب المصريه موجود بوده، اين اثر را تصحيح كرده است. البته وى گاه بر اساس اجتهاد خود و نه تنها بر اساس نسخه خطى، الفاظى را كه تحريف شده، تصحيح نموده است.

حواشى اين اثر يا توضيح عبارات متن است و يا ذكر مطالبى كه به‌گونه‌اى شرح و تكميل كتاب به شمار مى‌رود.

مصحح در خاتمه اين اثر جدولى به عنوان تكميل اين اثر ترتيب داده است. در اين جدول به اسم سنگ و تركيب آن، رنگ سنگ، ميزان شفافيت آن، چگالى آن، ويژگى‌ها و مكان‌هايى كه اين سنگ در آن وجود دارد، اشاره كرده است.فهرست منابع و مطالب كتاب نيز در انتهاى اثر آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب