روض الجنان في شرح ارشاد الأذهان
روض الجنان في شرح ارشاد الأذهان تألیف زين‌الدين على بن احمد بن تقى شامى عاملى، معروف به شهيد ثانى (م 965 ق) میباشد.
| روض الجنان في شرح ارشاد الأذهان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شهید ثانی، زینالدین بن علی (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | ارشاد الاذهان الی احکام الایمان. شرح کتاب روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان |
| ناشر | موسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث |
| مکان نشر | قم - ایران |
| چاپ | 1 |
| موضوع | علامه حلی، حسن بن یوسف، 648 - 726ق. ارشاد الاذهان الی احکام الایمان - نقد و تفسیر فقه جعفری - قرن 8ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 182/3 /ع8 الف40252 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اين كتاب شرح مزجى كتاب الطهارة و كتاب الصلاة تا آخر نماز مسافر از إرشاد الأذهان علامۀ حلى است. علاوه بر اين كتاب، مؤلف دو حاشيۀ ديگر نيز بر إرشاد الأذهان نوشته است كه يكى از آنها چاپ شده است.
جايگاه كتاب
در كنار آثار مشهور ديگر شهيد ثانى مثل «الروضة البهيّة» (شرح لمعه)، «مسالك الأفهام»، كتاب «روض الجنان» نيز از جايگاه والايى برخوردار است.
اگرچه مصنف قصد داشته كه تمام إرشاد الأذهان را شرح بزند امّا نتوانسته است.وى در پايان آن مى‌نويسد: تمّ الجزء الأوّل من كتاب روض الجنان في شرح إرشاد الأذهان و يتلوه في الجزء الثاني إن شاء اللّه كتاب الزكوة. ولى موفق به اين امر نشده است.
اين كتاب از زمان تأليف مورد توجه فقهاى عظام واقع شده و در كتاب‌هايى مثل «مجمع الفائدة» محقق اردبيلى (م 993 ق)، «مدارك الأحكام» سيد محمد عاملى (م 1009 ق)، «مشارق الشموس» محقق خوانسارى (م 1098 ق)، «كشف اللثام» فاضل هندى (م 1137 ق)، «حدائق الناظرة» شيخ يوسف بحرانى (م 1186 ق)، «مفتاح الكرامة» سيد محمد جواد عاملى (م 1226 ق).
«رياض المسائل» سيد على طباطبايى (م 1231 ق)، «مستند الشيعة» ملا احمد نراقى (م 1245 ق)، «جواهر الكلام» شيخ محمدحسن نجفى (م 1226 ق)، «كتاب الصلاة» شيخ انصارى (م 1281 ق)، «مستمسك العروة الوثقى» سيد محسن حكيم (م 1390 ق) و غير آنها به آن استناد و نظريات آن بررسى شده است.
تذكر:
در بسيارى از كتب فقهى علاوه بر اين كتاب به تفسير شيخ ابوالفتوح حسين رازى كه نام آن روض الجنان و روح الجنان فى تفسير القرآن است استناد شده است كه با نام الروض ذكر شده است كه لازم است خواننده به اين تشابه اسمى دقت نمايد.[۱]
در أعيان الشيعة راجع به اين تفسير مى‌نويسد: مشهور متداول و في الرياض هو من أجلّ الكتب و أفيدها و أنفعها. (أعيان الشيعة 125/6).
تاريخ تأليف
اين كتاب در 25 ذى‌القعده سال 949 پايان يافته است.[۲]
نسخه‌ها
در الذريعة [۳] به چند نسخۀ خطى اشاره شده كه عبارتند از:
نسخه‌اى به خط سيد محمود شولستانى از شاگردان مؤلف متعلّق به كتابخانۀ صدر كه در زمان زندگانى مؤلف نوشته شده.
نسخه‌اى به خط سيد حسين بن محمدحسینى از شاگردان شهيد مربوط به سال 958 متعلّق به سيد عبدالحسين حجّة در كربلا.
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 184 به نسخه‌هاى خطى منتخب كتابخانه‌هاى آستان قدس رضوى، مجلس شوراى اسلامى و كتابخانۀ نواب اشاره شده است.
در پايان نسخۀ خطى كه در چاپ كتاب موجود از آن استفاده شده آمده كه مربوط به سال 1303ق است و نويسندۀ آن عبدالرسول است.
تاريخ انتشار
در الذريعة [۴] به چاپ كتاب همراه با «منية المريد» اشاره شده است. در «مقدمه‌اى بر فقه شيعه» [۵] ، [۶] به چاپ‌هاى سال‌هاى 1303 و 1307 در تهران همراه با «مجمع الفائدة و البرهان» اشاره شده است.
قابل ذكر است كتاب مختصر و كوچك «استحباب التياسر لأهل العراق» از محقق حلّى در چند صفحه، در صفحۀ 199 به بعد به كتاب منضم شده و همراه آن در سال 1307 چاپ شده است.
تقسيم‌بندى مطالب
همان‌طور كه گفته شد كتاب از كتاب‌هاى طهارت و صلاة تشكيل شده است.
كتاب الطهارة شامل اقسام طهارت (وضوء، غسل، تيمم) است.
كتاب الصلاة شامل اوقات نماز، قبله، مكان نمازگزار، اذان و اقامه، ماهيت نماز، نماز جمعه، نماز عيد فطر و قربان، نماز خورشيد گرفتگى، نماز ميت، نمازهاى نذرى، نوافل، لواحق، شك و سهو، نماز خوف و نماز مسافر است.
ويژگى‌ها
از مهم‌ترين ويژگى‌هاى كتاب استقراء تام و بررسى كامل نظريات فقهاى بزرگ است كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود.
ابن ابى عقيل، ابن جنيد، شيخ صدوق (م 381 ق) در الفقيه، شيخ مفيد (م 413 ق) در المقنعة، سيد مرتضى (م 436 ق) در الناصرية، الانتصار، ابوالصلاح (م 447) در الكافي في الفقه، شيخ طوسى (م 4600 ق) در الخلاف، المبسوط، النهاية، الجمل و العقود و ساير كتاب‌هايش، سلاّر (م 448 ق) در المراسم، ابن البراج (م 481 ق) در روضة النفس و المهذب.
شيخ ابوعلى فرزند شيخ طوسى در شرح النهاية، قطب‌الدين راوندى (م 573 ق) در شرح النهاية، ابن ادريس (م 598 ق) در السرائر، محقق حلّى (م 676 ق) در شرائع الإسلام، مختصر النافع، المعتبر، المسائل المصريّة، علامۀ حلّى (م 726 ق) در مختلف الشيعة، نهاية الأحكام، منتهى المطلب، تذكرة الفقهاء، قواعد الأحكام.
البته گاهى از كتاب‌هاى علامه، با تعابيرى همچون «في غير هذا الكتاب»، «في أكثر كتبه»، «جميع كتبه»، «كثير من كتبه»، «في كثير من عباراته»، «في بعض كتبه» و نظاير آنها مطالبى را نقل مى‌نمايد.
از شهيد اوّل (م 786 ق) از كتاب‌هاى الذكرى، الدروس الشرعيّة، غاية المراد في شرح نكت الإرشاد، الألفيّة، النفليّة، از ابن فهد حلّى (م 841 ق) از المهذب البارع، الموجز الحاوي، المحرر في الفتوى، از محقق كركى (م 940 ق) از جامع المقاصد و شرح ألفيّة مطلب نقل مى‌كند.
قابل ذكر است در بين مستندات شهيد ثانى، بيش از همه به آثار شيخ طوسى و در آثار محقق اوّل نيز بيش از همه به المعتبر استناد شده است.
پانویس
- ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، شیخ آقا بزرک طهرانی، ج۱۱، ص۲۷۴/
- ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، شیخ آقا بزرک طهرانی، ج۱۱، ص۲۷۵
- ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، شیخ آقا بزرک طهرانی، ج۱۱، ص۲۷۵
- ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، شیخ آقا بزرک طهرانی، ج۱۱، ص۲۷۵
- ↑ مقدمه‌ای بر فقه شیعه ، ص۱۰۶
- ↑ مقدمه‌ای بر فقه شیعه ، ص۱۸۴